Często zamawiasz produkty w sklepach internetowych, zawierasz umowy o dostarczanie treści cyfrowych lub o świadczenie usług w celu dokonania naprawy sprzętu RTV lub AGD? Musisz znać swoje prawa. Jednym z nich jest prawo do odstąpienia od umowy. Kiedy i jak możliwe jest odstąpienie od umowy? Jakie wyłączenia zostały przewidziane w przepisach? Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania znajdziesz poniżej.
Z poniższego artykułu dowiesz się między innymi:
- Kiedy możesz odstąpić od umowy?
- Ile masz czasu na odstąpienie od umowy?
- Jak napisać odstąpienie od umowy?
Odstąpienie od umowy – czym jest i jakie wywołuje skutki prawne?
Aby zrozumieć, czym jest instytucja odstąpienia od umowy i kiedy można z niej skorzystać, w pierwszej kolejności trzeba poznać jej definicję. Przez odstąpienie od umowy należy rozumieć oświadczenie woli, które jedna strona umowy składa stronie drugiej. Złożenie oświadczenia wywołuje określony skutek – umowę uważa się za niezawartą. To z kolei oznacza, że każda ze stron powinna rozliczyć się z drugą, czyli oddać to, co otrzymała – przykładowo kupujący zwraca towar, a sprzedawca kwotę wpłaconą tytułem ceny.
Wyróżnia się:
- Ustawowe odstąpienie od umowy. Ma ono na celu ochronę interesów jednej ze stron umowy. Dla przykładu ustawowe odstąpienie od umowy przysługuje wierzycielowi w razie zwłoki dłużnika (art. 492 Kodeksu cywilnego) i w razie spełnienia świadczenia z wadą (art. 552, 586 § 2, 610 Kodeksu cywilnego), a konsumentowi w razie zawarcia umowy na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa (art. 27 ustawy o prawach konsumenta).
- Umowne odstąpienie od umowy. Strony podpisujące umowę mogą – zgodnie z art. 395 Kodeksu cywilnego – zastrzec, że jednej lub obu z nich przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego okresu prawo do odstąpienia umowy. W kontrakcie można też zastrzec, że jednej lub obu stronom wolno odstąpić od umowy za zapłatą pewnej sumy pieniędzy (odstępne). Wówczas odstąpienie będzie skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego (art. 396 Kodeksu cywilnego).
Warto wiedzieć, że odstąpienie od umowy czasem bywa mylone z wypowiedzeniem umowy. Między tymi instytucjami nie ma jednak znaku równości – przeczytasz o tym w dalszej części artykułu.
Prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość przez konsumenta
Jedną z sytuacji, gdy odstąpienie od umowy jest możliwe, jest zawarcie przez konsumenta umowy na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Takie transakcje, zwłaszcza w dobie powszechnego dostępu do środków komunikacji na odległość (telefonu i internetu), nie należą do rzadkości. Konsumenci kupują różne towary w sklepach internetowych, zawierają umowy z operatorami telefonicznymi i firmami ubezpieczeniowymi czy wreszcie prenumerują czasopisma (umowa polegająca na regularnym dostarczaniu towarów). Podejmując decyzje zakupowe, bazują oni na informacjach przedstawionych przez sprzedawcę lub konsultanta, a te wcale nie muszą być rzetelne. Stąd właśnie tzw. prawo do namysłu.
Konsumentowi nie zawsze przysługuje prawo do odstąpienia od umowy. Przykładem może być umowa o dostarczenie towaru, który ma krótki termin przydatności (produkty spożywcze). Innym przykładem jest żądanie, aby pracownik firmy przyjechał pod adres zamieszkania konsumenta w celu dokonania pilnej naprawy (choćby sprzętu AGD).
Przykład: Pan Mariusz zawarł umowę o dostarczanie treści cyfrowych z jednym z popularnych serwisów. Po rozpoczęciu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia – zgodził się na to, zawierając umowę.
Ile jest czasu na odstąpienie od umowy zawartej na odległość?
Konsument, który zawarł umowę na odległość, może od niej odstąpić w ciągu 14 dni. Identyczny termin został przewidziany na odstąpienie od umowy zawartej poza lokalem. To jednak termin ogólny, od którego zostało przewidzianych kilka wyjątków – są to:
- zawarcie umowy poza lokalem przedsiębiorstwa podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta – na odstąpienie od umowy jest wówczas 30 dni;
- zawarcie umowy podczas wycieczki – konsument na odstąpienie od umowy ma w takiej sytuacji 30 dni.
Ustawa o prawach konsumenta przewiduje też wyjątki, gdy czas na odstąpienie od umowy zostanie przedłużony automatycznie. Jednym z nich jest brak udzielenia konsumentowi informacji o prawie odstąpienia od umowy. Wówczas prawo do odstąpienia przysługuje konsumentowi przez kolejne 12 miesięcy.
Kiedy zaczyna się początek biegu terminu na odstąpienie od umowy?
Jak liczyć wspomniane 14 lub 30 dni na odstąpienie od umowy? Nie od dnia zawarcia umowy, ale od dnia otrzymania zamówionego produktu. Może też zdarzyć się tak, że zamówienie jest realizowane partiami lub w częściach (poszczególne produkty są dostarczane osobno). Wówczas bieg terminu zaczyna się w momencie otrzymania przez konsumenta ostatniego towaru. Umowa zawarta między przedsiębiorcą a konsumentem może też polegać na regularnym dostarczaniu towaru przez czas oznaczony. W takim przypadku bieg terminu na odstąpienie od umowy zaczyna się od otrzymania pierwszego z towarów.
Przykład: Pani Ania kupiła w e-sklepie zestaw markowych pędzli do makijażu. Umowa sprzedaży pojedynczego towaru została zawarta 9 stycznia. Dzień później kobieta odebrała przesyłkę (10 stycznia). Po przemyśleniu zakupu uznała, że działała pod wpływem impulsu i zdecydowała się odstąpić od zawartej umowy. Może to zrobić do 24 stycznia.
Przykład: Pani Teresa zamówiła mop parowy wraz z akcesoriami. Zamówienie było dostarczane osobno: zamawiająca otrzymała urządzenie 5 marca, ale akcesoria zostały dostarczone dopiero 10 marca. Gdyby pani Teresa chciała skorzystać z prawa do odstąpienia od umowy, to oświadczenie może złożyć do 24 marca.
Jak napisać odstąpienie od umowy? Wzór
Chcesz odstąpić od umowy zawartej przez internet lub podczas rozmowy telefonicznej? Bardzo możliwe, że zastanawiasz się, jak napisać takie pismo. Możesz skorzystać ze wzoru (znajdziesz go niżej), ale równie dobrze możesz samodzielnie przygotować oświadczenie o odstąpieniu. W treści takiego pisma powinny znaleźć się następujące informacje:
- miejsce i data sporządzenia oświadczenia;
- dane przedsiębiorcy – nazwa i adres firmy;
- dane konsumenta – imię i nazwisko wraz z adresem zamieszkania;
- oświadczenie – odstąpienie od zawartej umowy (należy wskazać datę jej zawarcia);
- podstawa prawna – art. 27 ustawy o prawach konsumenta (w nieaktualnych wzorach można spotkać się z ustawą o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny);
- zwrot ceny – należy wskazać kwotę;
- podpis – oświadczenie musi zostać własnoręcznie podpisane.
Oświadczenie o odstąpieniu od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa nie musi zawierać informacji o powodach. Inaczej mówiąc, od umowy można odstąpić bez podawania przyczyny – przedsiębiorca nie może żądać jej wskazania.
Wysłanie przedsiębiorcy odstąpienia od umowy zawartej na odległość to nie wszystko – konieczne jest jeszcze zwrócenie towaru. Na to konsument ma 14 dni od dnia złożenia oświadczenia.
Odstąpienie od umowy – wzór
Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta odstępuję od umowy zawartej w dniu __________ . Umowa została zawarta __________*. Zwrot środków w kwocie __________ proszę przelać na rachunek bankowy __________ / przekazać przekazem pocztowym na adres __________**.
*Należy podać, czy umowa została zawarta na odległość, czy też poza lokalem firmy.
**Należy wybrać jedną z podanych opcji.
Z jakimi kosztami wiąże się odstąpienie od umowy?
Jeżeli konsument odstępuje od umowy, przedsiębiorca powinien mu zwrócić kwotę wpłaconą tytułem ceny oraz kosztów doręczenia produktu (produktów). W przypadku kosztów doręczenia mowa o najtańszym sposobie dostarczenia towaru. Jeżeli klient wybrał droższy sposób dostawy (ze względu na termin czy wygodę), nie może liczyć, że otrzyma zwrot tego dodatkowego kosztu. Jednocześnie konsument pokrywa bezpośrednie koszty zwrotu, np. koszt opakowania i wysyłki.
Przedsiębiorca ma możliwość obniżenia kwoty zwrotu, ale jest to sytuacja wyjątkowa. Zgodnie z przepisami konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości towaru, które jest wynikiem korzystania z niego w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towaru.
Przykład: Pani Natalia kupiła w e-sklepie zestaw do nauki języka norweskiego za 159 zł. Na etapie składania zamówienia mogła wybrać dostarczenie produktu listem poleconym (9 zł) lub przez firmę kurierską (18 zł) – zdecydowała się na drugą opcję. Po otrzymaniu przesyłki uznała, że nie ma wystarczającej motywacji do nauki i odstąpiła od umowy. Na rachunek bankowy otrzymała kwotę 168 zł – 159 zł tytułem zwrotu za produkt i 9 zł za dostarczenie produktu w najtańszy sposób.
Odstąpienie od umowy zawartej w tradycyjnej formie – czyli kilka słów o dobrej woli przedsiębiorcy
Konsumentowi przysługuje prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa. A co w sytuacji, gdy umowa została zawarta w lokalu przedsiębiorcy? Tu sprawa się komplikuje. Po pierwsze, konsument nie może wówczas powołać się na ustawowe odstąpienie od umowy. Po drugie, nie zawsze oznacza to, że nie będzie on mógł odstąpić od umowy – kluczowe są zapisy, które znalazły się w treści kontraktu.
Wielu przedsiębiorców wykazuje się prokonsumenckim podejściem i przyznaje swoim klientom prawo odstąpienia od umowy. Jeżeli jednak taka możliwość nie została przewidziana w umowie, klientowi pozostaje ją wypowiedzieć. Wówczas umowa przestaje obowiązywać wraz z upływem okresu wypowiedzenia.
Przykład: Pan Antoni postanowił zadbać o formę i w tym celu wykupił na siłowni karnet na rok. Po roku umowa – zgodnie z OWU – została automatycznie przedłużona, a mężczyzna dalej korzystał z siłowni. W tym miesiącu zamierza złożyć wypowiedzenie, bo ze względów zawodowych musi się przeprowadzić.
Odstąpienie od umowy przez przedsiębiorców – korzystne zmiany przepisów dla firm
Jeszcze do niedawna od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem sprzedawcy mogli odstąpić wyłącznie konsumenci. Od 1 stycznia 2021 r. uprawnienie to przysługuje też przedsiębiorcom, chociaż nie wszystkim – mowa o osobach prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, które zawierają umowę bezpośrednio związaną z działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie ma ona dla tej osoby charakteru zawodowego (art. 7aa ustawy o prawach konsumenta). Jak należy rozumieć ten zapis?
Jeżeli zawarta przez osobę prowadzącą jednoosobową działalność umowa będzie dotyczyła usługi spoza dziedziny, w której prowadzi ona działalność gospodarczą, to będzie ona korzystała z ochrony analogicznie jak konsument. W praktyce oznacza to, że taki przedsiębiorca będzie mógł odstąpić od umowy bez ponoszenia kosztów – z wyjątkami omówionymi wyżej.
Przykład: Pan Andrzej prowadzi salon sprzedaży okularów. Z myślą o sobie i swoich pracownikach kupił ekspres do kawy oraz mikrofalówkę. Zakupy te nie mają charakteru zawodowego – przedsiębiorca nie ma specjalistycznej wiedzy o budowie takich urządzeń i nie zajmuje się sprzętem AGD w swojej działalności. W praktyce będzie mógł skorzystać z ochrony konsumenckiej.
