Kodeks pracy określa wszelkie przepisy związane z wykonywaniem pracy, dotyczące wymiaru czasu pracy, systemu czasu pracy, godzin nadliczbowych, nocnych oraz dni urlopowych. Obecny rok szykuje dla nas wiele dni ustawowo wolnych od pracy. Sprawdźmy jak będzie wyglądał rok 2023 pod względem norm czasu pracy.
W poniższym artykule dowiesz się między innymi:
- Jaki wymiar czasu pracy obowiązuje w 2023 roku w poszczególnych miesiącach?
- Jakie są systemy i normy czasu pracy w Polsce?
- W jaki sposób obliczyć wymiar czasu pracy w 2023?
Wymiar czasu pracy 2023
Czasem pracy nazywamy liczbę godzin, którą pracownik ma do przepracowania w danym okresie rozliczeniowym. Kodeks pracy informuje maksymalnie o 40 godzinach tygodniowo, czyli średnio 8 godzinach dziennie przeznaczonych na pracę. W przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy i przyjętym okresie rozliczeniowym, nie dłuższym niż 4 miesiące.
Ile wynosi wymiar czasu pracy w 2023 roku? To 250 dni pracujących i 115 dni wolnych – przy pełnym wymiarze czasu pracy.
Pełny wymiar czasu pracy, 1/2, 1/4 i 3/4 etatu
Podstawowy czas pracy wynosi 40 godzin tygodniowo i 8 godzin na dobę. W przypadku obliczania wymiaru czasu pracy dla niepełnego wymiaru godzin, wymiar ten jest proporcjonalnie obniżany o 1/2, 1,4 i 3/4 do etatu podstawowego.
Dla przykładu, marzec 2023 ma 184 godziny robocze w miesiącu, które musimy odpowiednio podzielić, ze względu na wymiar czasu pracy:
- 1/2 etatu: 184 godzin × ½ = 92 godziny
- 1/4 etatu: 184 godzin × ¼ = 46 godziny
- 3/4 etatu: 184 godzin × ¾ = 138 godzin
Warto pamiętać, że przy zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę, w każdej dobie przysługuje Ci prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku, dodatkowego wolnego w weekend (sobota i niedziela) oraz prawo do co najmniej 15-minutowej przerwy wliczanej do czasu pracy. Wszystkie te postulaty określają przepisy i zmiany w Kodeksie pracy 2023.
Jak obliczyć wymiar czasu pracy?
Określenie wymiaru czasu pracy jest bardzo proste. Należy posiadać podstawowe informacje na temat tego, ile dni roboczych ma dany miesiąc oraz uwzględnić w obliczeniach każde święto wolne od pracy.
Aby obliczyć ile wyniesie wymiar czasu pracy w danym miesiącu należy wykonać kolejno następujące obliczenia:
- Mnożymy 40 godzin przez liczbę tygodni w przyjętym okresie rozliczeniowym (dla miesięcznego okresu rozliczeniowego to 4 tygodnie).
- Do uzyskanego wyniku dodajemy 8 godzin za każdy dodatkowy dzień w danym okresie, który nie znajdował się w pełnych tygodniach.
- Odejmujemy 8 godzin za każde święto (czyli dzień ustawowo wolny od pracy), który przypada w dniu roboczym, w danym okresie rozliczeniowym (od poniedziałku do soboty).
Pamiętaj, że za święto przypadające w sobotę pracodawca ma obowiązek udzielić Ci, w ramach rekompensaty, dodatkowy jeden dzień wolnego wolny od pracy w danym okresie rozliczeniowym.
Dni wolne od pracy w 2023
W sumie w 2023 roku będziemy pracować 2000 godzin - najwięcej w marcu, a najmniej godzin pracy przypada w kwietniu i grudniu. Wpływ na wymiar czasu pracy, mają w głównej mierze święta oraz rozkład dni wolnych od pracy przypadające w danym miesiącu (np. Zesłanie Ducha Świętego, drugi dzień Bożego Narodzenia, Narodowe Święto Niepodległości, Święto Konstytucji 3 maja). Szczegółową rozpiskę znajdziesz w naszym artykule - dni wolne od pracy 2023.
Poniżej przygotowaliśmy tabelę czasu pracy w 2023 roku dla każdego miesiąca, podzieloną na dwie sekcje: liczba dni pracy w miesiącu oraz ilość godzin pracy (tzw. godzin roboczych).
| Miesiąc i rok | Ilość godzin pracy | Liczba dni pracy |
| Styczeń 2023 | 168 | 21 |
| Luty 2023 | 160 | 20 |
| Marzec 2023 | 184 | 23 |
| Kwiecień 2023 | 152 | 19 |
| Maj 2023 | 168 | 21 |
| Czerwiec 2023 | 168 | 21 |
| Lipiec 2023 | 168 | 21 |
| Sierpień 2023 | 176 | 22 |
| Wrzesień 2023 | 168 | 21 |
| Październik 2023 | 176 | 22 |
| Listopad 2023 | 160 | 20 |
| Grudzień 2023 | 152 | 19 |
| Suma | 2000 | 250 |
Jakie są rodzaje systemów czasu pracy?
System czasu pracy jest to określony zbiór zasad i norm związany z czasem przeznaczonym na pracę, który powinien być respektowany przez pracownika oraz pracodawcę. W zależności od specyfiki firmy i przyjętej organizacji pracy, przyjmuje się różne systemy czasu pracy:
- Podstawowy - To tradycyjny sposób organizacji czasu pracy, w którym pracownicy pracują przez cały standardowy dzień pracy, który zazwyczaj trwa od 7 do 8 godzin (np. prace biurowe).
- Równoważny - Pracownicy pracują różne ilości godzin w zależności od dnia lub tygodnia. Dobowy wymiar czasu może być przedłużony, co do zasady do 12 godzin, a przy określonych rodzajach prac – nawet do 16 lub 24 godzin (np. służby ratunkowe).
- Skróconego tygodnia pracy - Pracownicy pracują przez mniej dni w tygodniu, ale przez więcej godzin w ciągu dnia. Dopuszczalne jest wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin.
- Przerywanego czasu pracy - Pracownicy pracują przez kilka godzin rano, następnie mają przerwę, a następnie wracają do pracy na kilka godzin. Przy tym systemie, rozkład czasu pracy dopuszcza jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin. (np. zakłady produkcyjne)
- Zadaniowy - Pracownikowi przydzielana jest określona liczba zadań do wykonania, a pracownik może organizować swój czas pracy tak, aby wykonać te zadania w określonym czasie. (np. branża marketingowa, projektowa)
- W ruchu ciągłym - Pracownicy pracują w zmianach, 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu, aby zapewnić ciągłość produkcji.
- Weekendowy - Jest to system, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.
Praca w godzinach nadliczbowych - prawa pracownika
Wymiar czasu pracy w godzinach podstawowych (poza pewnymi wyjątkami systemu czasu pracy) nie może przekraczać: 8 godzin w ciągu doby, 5 dni w tygodniu oraz przeciętnie 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy. Jeśli pracujesz więcej, Twoja praca powinna podlegać zasadom rozliczania godzin nadliczbowych. Wyjątkiem są sytuacje, w których praca w godzinach nadliczbowych jest możliwa, zwłaszcza w przypadku szczególnych potrzeb pracodawcy lub w przypadku konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia i zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub usunięcia awarii.
Praca nadliczbowa jest zakazana dla osób młodocianych oraz kobiet w ciąży (nawet jeśli wyrażą na nią zgodę).
Za przepracowane godziny nadliczbowe należy Ci się oprócz normalnego wynagrodzenia dodatek w wysokości 50 lub 100% wynagrodzenia za każdą nadgodzinę.
50% wynagrodzenia, za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
- w dni robocze (także w niedziele i święta),
- w dni wolne równoważące czas pracy,
- w dni, przewidziane dla pracownika, jako wolne.
100% wynagrodzenia, za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
- w porze nocnej,
- w wolne niedziele i święta - niebędące dla pracownika dniami pracy,
- w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi za pracę w niedzielę i święta,
- w wyniku przekroczenia normy średniotygodniowej.
Warto wiedzieć, że dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych pracodawca może zastąpić czasem wolnym w innych dniach, nie powodując przy tym obniżenia wynagrodzenia.
