Sobota jest zazwyczaj dniem wolnym w tradycyjnym rozkładzie pracy. Istnieją jednak branże, które podejmują się pracy w sobotę np. gastronomia czy hotelarstwo. Pracownik powinien zdawać sobie sprawę z tego, że Kodeks pracy dopuszcza pracę w soboty i potrzebę dostępności w przypadku wystąpienia szczególnych okoliczności, w tym potrzeb pracodawcy.
W poniższym artykule dowiesz się między innymi:
- Czy praca w soboty jest obowiązkowa?
- Jak liczy się wynagrodzenie za pracę i nadgodziny w sobotę?
- Czy istnieją wyjątki od wykonywania pracy w sobotę?
Praca w sobotę - Kodeks pracy
Art. 151. § 1. Kodeksu pracy wskazuje, że praca w godzinach nadliczbowych to wykonywanie obowiązków pracowniczych ponad obowiązujące normy czasu pracy oraz o przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i jego rozkładu.
Ogólnie rzecz biorąc sobota jest przeważnie dniem wolnym od pracy - wynika to z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Jednakże pracodawca może zlecić pracownikowi pracę w sobotę, jeśli zachodzą do tego konkretne powody.
Praca w soboty jest dozwolona w przypadku:
- prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
- szczególnych potrzeb pracodawcy.
Praca w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy a sobota
Jeśli sobota jest, zgodnie z harmonogramem, dniem ustawowo wolnym od pracy, obowiązkiem pracodawcy jest udzielenie jednego całego dnia wolnego za przepracowaną sobotę, do końca okresu rozliczeniowego w terminie uzgodnionym.
Warto zaznaczyć, że jeśli pracownik pracuje w sobotę przez tylko kilka godzin, a nie pełen etat - ma prawo otrzymać cały dzień wolny. Przepisy nie dają w tym przypadku pracodawcy możliwości wyboru i jest to jedyna forma zadośćuczynienia za przepracowane nadgodziny. Należy pamiętać, że każdą godzinę pracy nadliczbowej należy odpowiednio rozliczyć, gdyż jest ona przekroczeniem 8 - godzinnej normy czasu pracy.
Wynagrodzenie za pracę w sobotę 50 czy 100%?
Zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu pracy
czas przepracowany nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40h w pięciodniowym tygodniu pracy.
Jeśli pracodawca zleci pracownikowi wykonywanie pracy w soboty, to w odniesieniu do tego pracownikowi należy się dzień wolny. Są jednak wyjątkowe sytuacje, które nie dają możliwości oddania dnia wolnego - w tym wypadku okoliczności pozwalają wypłacać dodatek w formie pieniężnej.
Należy zwrócić uwagę na to, że w pierwszej kolejności pracodawca w zamian za pracę wykonaną w sobotę, powinien udzielić dnia wolnego, a nie rekompensować go finansowo. Dopiero w przypadku braku możliwości oddania dnia wolnego jest zobowiązany wypłacić wynagrodzenie za pracę w sobotę.
Wynagrodzenie za pracę w soboty przysługuje tylko wtedy, gdy:
- pracownik wykonywał swoje obowiązki w sobotę 8 godzin dziennie - otrzymuje wtedy normalne wynagrodzenie i rekompensatę w postaci jednego dnia wolnego,
- pracownik wykonywał swoje obowiązki w sobotę powyżej 8 godzin dziennie - otrzymuje wtedy normalne wynagrodzenie i rekompensatę w postaci jednego dnia wolnego oraz dodatek za nadgodziny w sobotę w wysokości 50% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy,
- pracownik wykonywał swoje obowiązki w sobotę powyżej 8 godzin dziennie, a pracodawca nie ma możliwości udzielenia pracownikowi dnia wolnego w ramach rekompensaty, to otrzymuje wtedy normalne wynagrodzenie i dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy oraz za pozostałe godziny nadliczbowe dodatek w wysokości 50%.
Dodatkowo warto pamiętać, że jeśli pracujesz w soboty to wysokość wynagrodzenia będzie zależna od tego Ile sobót pracujących w miesiącu zleci Ci pracodawca.
Jak obliczyć wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych?
40 godzinny tydzień pracy a praca w sobotę to nie zaskoczenie, wiele zawodów musi funkcjonować nawet w soboty i nie da się tego obejść. Na początek współpracy zawsze pracodawca omawia z pracownikiem harmonogram pracy i system godzinowy, który firma praktykuje.
Jak obliczyć wynagrodzenie pracownika, który praktykuje nadgodziny w sobotę a do tego posiada normalne wynagrodzenie wynikające z pracy od poniedziałku do piątku?
Przykład:
Pan Tomasz zarabia 5 000 zł brutto miesięcznie. W marcu 2023 roku powinien przepracować 184 godziny. Stawka godzinowa wynosi 25 zł. Pracodawca nie miał możliwości oddania dnia wolnego za pracę w sobotę panu Marcinowi.
Za 8 godzin pracy Pan Tomasz otrzyma normalne wynagrodzenie plus dodatek w wysokości 100% za każdą godzinę pracy:
- normalne wynagrodzenie za 8 godzin – 200,00 zł,
- dodatek 100% – 200,00 zł
Za 2 nadgodziny w sobotę Pan Tomasz otrzyma normalne wynagrodzenie plus dodatek w wysokości 50% za każdą godzinę pracy:
- normalne wynagrodzenie za 2h nadgodziny – 50,00 zł,
- dodatek 50% – 25,00 zł.
W sumie za pracę w sobotę pan Tomasz otrzyma: 200,00 + 200,00 + 50,00 + 25,00 = 475,00 zł brutto.
Dzień wolny za święto w sobotę
Święto wypadające w sobotę, jest kolejnym przykładem, który wnosi zmiany do regularnego systemu wymiaru czasu pracy. Powołując się na art. 130 Kodeksu pracy - święto, które wypada w innym dniu wolnym, niż niedziela, obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. W związku z tym za święto wypadające w sobotę również przysługuje inny dzień wolny, który pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego.
W związku z rozkładem świąt i charakterystyki dni wolnych od pracy 2023, jedyny dzień wolny od pracy, który będzie nam "zwrócony" to Narodowe Święto niepodległości wypadające w sobotę 11 listopada.
Kary za nieudzielenie pracownikowi dnia wolnego za nadgodziny w sobotę
Nieudzielenie dnia wolnego za pracę w soboty przez pracodawcę jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika na podstawie art. 281 pkt 5 k.p. i podlega karze grzywny w wysokości od 1 000 - 30 000 zł.
Wyjątkowa sytuacja, może mieć miejsce jeśli sobota była dla pracownika ostatnim dniem okresu rozliczeniowego. W tym wypadku pracodawca nie ma możliwości oddania dnia wolnego w kolejnych dniach, dlatego decyduje się na wypłatę wynagrodzenia dodatkowego.
Czy pracownik może się sprzeciwić pracy w soboty?
Jak już wiemy, pracodawca ma prawo zlecić pracownikowi wykonywanie pracy w soboty w wyjątkowych sytuacjach tj. przeprowadzenie akcji ratowniczej, usuwanie awarii, która utrudnia bądź uniemożliwia pracę czy szczególne potrzeby pracodawcy.
Jeśli praca w soboty jest planowana i wykonywana zgodnie z harmonogramem pracy, to pracownik nie może odmówić. W przypadku odmowy pracownika mogą spotkać poważne konsekwencje, takie jak nagana, kara porządkowa a nawet zwolnienie bez okresu wypowiedzenia. Wyjątkiem jednak są kobiety w ciąży, osoby opiekujące się dzieckiem do 4 roku życia (bez zgody matki), czy osoby niepełnosprawnej (bez zgody lekarza)
Mogą zdarzyć się jednak sytuacje, które utrudniają wykonywanie pracy w soboty. Jeśli wniosek pracownika jest w stanie wykazać niesłuszne powołanie do pracy w sobotę to może odmówić pracodawcy wykonywania pracy. Szczególnie w przypadku jeśli zlecone zadania przekraczają zakres pełnionych dotychczas obowiązków lub jeśli stan zdrowia pracownika nie pozwala na podjęcie się tego zlecenia. Ponadto, pracownik może powołać się na różnego rodzaju sytuacje życiowe, np. takie jak: wychowywanie chorego członka rodziny.
Sprawdź też artykuły na Firmove.pl:
1) Kalkulator B2B
2) Progi podatkowe 2023 – co warto o nich wiedzieć?
3) Ryczałt 8,5% – jaka działalność może być tak opodatkowana?
