Podatek od wzbogacenia - czym jest i ile wynosi?

Podatek od wzbogacenia - czym jest i ile wynosi?

Podatek od wzbogacenia, czyli od czynności cywilnoprawnych (PCC) jest podstawowym elementem systemu podatkowego w Polsce. Najczęściej dotyczy on spadkobierców, osób otrzymujących darowiznę, świeżych posiadaczy samochodów i nieruchomości ale nie tylko. Wysokość PCC jest zróżnicowana w zależności od podstawy opodatkowania i rodzaju wzbogacenia. Sprawdźmy, kto i w jakich sytuacjach podlega opodatkowaniu i ile wynosi podatek od wzbogacenia.

W poniższym artykule dowiesz się między innymi:

• Czym jest podatek od wzbogacenia (PCC)?
• Kiedy występuje konieczności zapłaty podatku?
• Ile wynosi podatek od czynności cywilnoprawnych i jakie są limity?

Co to jest podatek od wzbogacenia?

Podatek od wzbogacenia to potoczny termin, który w rzeczywistości oznacza Podatek od Czynności Cywilnoprawnych PCC lub Podatek od Spadków i Darowizn. Szczegółowe zasady opodatkowania i czynności tworzące obowiązek zapłaty podatku reguluje Ustawa z dnia 9 września 2000 r., która weszła w życie 1 stycznia 2001 roku.

Podatek PCC, jest to opłata, którą pobiera urząd skarbowy, a jej wysokość zależy od rodzaju wzbogacenia i tym samym charakteru umowy. Mówiąc dokładniej, podatek od wzbogacenia zapłaci osoba fizyczna lub prawna, która dokonała czynności prawnej (zakupu) nie ponosząc przy tym kosztów VAT-u. Taka sytuacja dotyczy zazwyczaj kupna samochodu lub nieruchomości z rynku wtórnego. Podatek od spadków i darowizn natomiast, określa opłatę potrącaną od kwoty darowizny lub spadku (wartości nabytej rzeczy po potrąceniu długów).

Ile wynosi podatek od wzbogacenia?

Kwota podatku zależy głównie od rodzaju umowy i wartości jej przedmiotu, gdyż podatek od czynności cywilnoprawnych płacimy, jako ustalony procent wartości rynkowej konkretnego przedmiotu lub zdarzenia. Zazwyczaj jest to podatek w wysokości 1 lub 2%.

Podatek od wzbogacenia - auto

W przypadku zakupu samochodu obowiązuje stawka podatku 2% od wartości pojazdu. Należy pamiętać, że nie zawsze jest to kwota, która widnieje na umowie sprzedaży. 

Urząd skarbowy weryfikuje wpisaną przez strony transakcji kwotę wartości pojazdu, dzięki czemu eliminuje sytuacje nieuczciwej wyceny i zaniżenia wartości samochodu. Po dokonaniu opinii naczelnika urzędu skarbowego, może okazać się, że wartość podatku PCC będzie wyższa.

Zgodnie z przepisami, danina jest obowiązkowa tylko w sytuacji zakupu auta od osoby prywatnej (np. z rynku wtórnego), która nie jest płatnikiem podatku VAT. Warto pamiętać również, że nałożenie podatku jest możliwe jedynie w sytuacji gdy miejsce zamieszkania sprzedającego lub jego siedziba znajduje się w Polsce i tutaj też zawarto umowę.

Podatek od wzbogacenia - nieruchomość

Podatek od wzbogacenia, obok taksy notarialnej czy kosztu założenia księgi wieczystej, należy do grupy obowiązkowych kosztów przy zakupie nieruchomości. To właśnie osoby kupujące są obarczone obowiązkiem zapłaty podatku PCC, który wynosi 2% od:

• umowy sprzedaży nieruchomości,
• rzeczy ruchomych, 
• prawa użytkowania wieczystego, 
• własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, 
• spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym. 

1% – gdy przeniesienie praw majątkowych dotyczy innych własności.

Podobnie jak w przypadku samochodu, podatek w wysokości 2% odprowadza się od wartości rynkowej nieruchomości.

Podatek od wzbogacenia - otrzymanie darowizny lub przejęcie spadku

Zobowiązania wynikające z czynności takich jak darowizna, zniesienie współwłasności, przeniesienie praw czy zawarcie umowy dożywocia, objęte są podatkiem 2% i charakteryzują się następująco:

Otrzymanie darowizny – podatek od wzbogacenia się płacony jest w części, która dotyczy przejęcia przez osobę, która jest obdarowana, długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy.

Przejęcie spadku – podatek PCC płaci osoba, która w wyniku zawartej umowy uzyskała rzeczy lub prawa majątkowe ponad swój udział w spadku.

Pozostałe czynności prawne objęte podatkiem

Pożyczka - podatek od wzbogacenia się to 0,5%

Kredyt hipoteczny - na zabezpieczenie aktualnych wierzytelności to 0,1%

Kto ma obowiązek zapłacić podatek od wzbogacenia?

Nie zawsze obowiązek podatkowy będzie spoczywał na osobie kupującej. W zależności od sytuacji podatek od czynności cywilnoprawnych pokrywa:

• przy umowie sprzedaży – kupujący,
• przy umowie zamiany – strony czynności,
• przy umowie darowizny – obdarowany,
• przy umowie dożywocia – nabywca własności nieruchomości,
• przy umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności – podmiot nabywający rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności,
• przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności - użytkownik lub nabywający prawo służebności,
• przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – biorący pożyczkę lub przechowawcy,
• przy ustanowieniu hipoteki – składający oświadczenie woli o ustanowieniu hipoteki,
• przy umowie spółki cywilnej – wspólnicy, a przy pozostałych umowach spółki – spółka.

Podatek od wzbogacenia - od jakiej kwoty?

Konieczność zapłaty podatku rozpoczyna się w momencie, gdy wartość transakcji przekracza próg 1000 złotych, a umowa jest zawarta w Polsce. Wyjątkiem jednak są transakcje zawierane z osobami należącymi do pierwszej grupy podatkowej - wtedy limit wartości transakcji wynosi 10 434 zł

Kiedy zapłacić podatek od wzbogacenia i ile jest na to czasu?

Kwestie związane z terminem zapłaty podatku od PCC zostały wyszczególnione w rozdziale 5 ustawy. Płatnik ma obowiązek złożyć deklarację PCC-3, a na zapłatę podatku ma 14 dni od podpisania umowy. Powyższy dokument można złożyć osobiście, za pośrednictwem poczty lub elektronicznie w urzędzie skarbowym, odpowiadającym miejscu zamieszkania podatnika.

Przy zakupie nieruchomości, sprawa wygląda nieco łatwiej, ponieważ o uiszczeniu podatku VAT pamięta również notariusz i zgodnie z art. 10 ust. 2 o PPC, jest on płatnikiem podatku od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego. Nie musisz więc ponownie wnosić opłaty do urzędu.

Kiedy nie ma konieczności uiszczenia podatku PCC?

Z obowiązku zapłaty podatku od wzbogacenia zwolnione są transakcje opiewające na kwotę niższą niż 1000 zł oraz w przypadku auta, gdy zakupu dokonała osoba niepełnosprawna i chce przeznaczyć je na własny użytek.

Podatku od wzbogacenia nie zapłacisz również kupując mieszkanie od dewelopera - w przypadku lokali z rynku pierwotnego w ich cenę wliczony jest już VAT.

Podatek od wzbogacenia - czy można uniknąć płacenia podatku?

Niektóre zdarzenia nie wymagają płatności podatku od wzbogacenia, a wystarczy jedynie zgłosić ten fakt do urzędu skarbowego, chodzi konkretnie o sytuacje:

• gdy kupujesz lub sprzedajesz obce waluty,
• gdy sprzedajesz lub zamieniasz waluty wirtualne,
• gdy pożyczasz nie więcej niż 9 637 zł (liczą się łącznie pożyczki z ostatnich 5 lat od jednej osoby) – jeśli jest to pożyczka prywatna od bliskiej rodziny (mamy, taty, zięcia, teściowej, dzieci, wnuków, pasierbów itd.),
• gdy pożyczasz pieniądze od osób spoza bliskiej rodziny (jeśli wysokość pożyczki nie przekracza 1 000 zł),
• gdy sprzedajesz rzeczy ruchome (jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1 000 zł),
• gdy sprzedajesz własności gruntów, które stanowią gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym na konkretnych przepisach,
• gdy dokonujesz dopłat lub udzielasz pożyczek, jako wspólnik (akcjonariusz) w spółce kapitałowej.

Kary za nieopłacenie podatku od czynności cywilnoprawnych

Należy zdawać sobie sprawę, że podatek od wzbogacenia jest obowiązkowy, a jego nieopłacenie jest wykroczeniem skarbowym, które może podlegać karze pieniężnej. Istnieją jednak różne sytuacje życiowe, podczas których możemy popełnić błąd wynikający z niewiedzy lub przekroczenia terminu płatności podatku. 

W przypadku zdawania sobie sprawy z obowiązku płacenia podatku od wzbogacenia i niedotrzymaniu terminu, płatnik może złożyć tzw. czynny żal, który może przesądzić o nie nałożeniu grzywny przez naczelnika urzędu skarbowego.

Podatek od wzbogacenia się - podsumowanie

Podatek od Czynności Cywilnoprawnych (PCC) stanowi ważny element polskiego systemu podatkowego. Zobowiązanie podatkowe dotyczy głównie dziedziców, osób otrzymujących darowizny oraz nabywców samochodów i nieruchomości. Wysokość podatku natomiast zależy od rodzaju transakcji i podstawy opodatkowania, zazwyczaj jest to jednak 1 lub 2% stawki podatku. Pewne sytuacje dopuszczają uniknięcie opodatkowania np. przy pożyczkach od bliskiej rodziny czy transakcjach na niewielkie kwoty. Należy jednak pamiętać, że w przypadku nieuiszczenie podatku PCC może skutkować karą pieniężną, ale istnieje możliwość złożenia czynnego żalu w celu uniknięcia w rezultacie konsekwencji.