Jeśli przekazujemy darowizny innym osobom, niejednokrotnie musimy liczyć się z koniecznością spełnienia dużej liczby formalności. Okazuje się jednak, że w przypadku darowizn dedykowanych osobom z najbliższej rodziny warunków do spełnienia jest zdecydowanie mniej. Jakie konsekwencje prawne niesie za sobą darowizna od rodziców? Czym skutkuje niezgłoszona darowizna od rodziców? Jaka jest kwota wolna od podatku przy tego typu darowiznach? Na te i wiele innych pytań szczegółowo odpowiadamy w poniższym poradniku. Zapraszamy do lektury.
Darowizna - co to takiego?
Definicja darowizny znajduje się w ustawie o podatku od spadków i darowizn oraz w Kodeksie cywilnym. Jak czytamy w artykule 888 Kodeksu cywilnego, darowizna jest formą umowy, w której darczyńca wskazuje, że decyduje się na bezpłatne świadczenie dla osoby obdarowanej, kosztem własnego majątku. W takiej transakcji występują dwie strony: darczyńca i obdarowany.
W przypadku darowizn od rodziców podatek jest zazwyczaj niewielki. Najwięcej muszą płacić osoby, które nie są spokrewnione z darczyńcą, gdyż należą do III grupy podatkowej.
Oczywiście, aby doszła ona do skutku, obdarowany musi wyrazić zgodę na przyjęcie pewnych składników majątku od darczyńcy. Warto wiedzieć, że to, jakie są motywy przekazywania świadczeń, nie ma żadnego znaczenia w kontekście skutków podatkowych oraz obowiązkowych formalności do wypełnienia.
Darowizna od rodziców - do której grupy podatkowej się zalicza?
Bez względu na to, czy jest to darowizna 100 tysięcy od rodziców, trzeba pamiętać o tym, że jeśli chodzi o darowizny pieniężne od rodziców zgłoszenie jest kwestią zdecydowanie najistotniejszą. W polskim prawie wyszczególniono kilka grup podatkowych. Dzięki temu łatwo można sprawdzić, jak w przypadku darowizny od rodziców podatek będzie wyglądał. Oto najważniejsze grupy podatkowe w przypadku darowizn:
- Grupa I. Zaliczają się do niej następujące osoby: małżonkowie, zstępni (córka, syn, wnuk, prawnuk), wstępni (mama, ojciec, babcia, dziadek), zięć, synowa, pasierb, rodzeństwo, macocha, ojczym, teść, teściowa. W przypadku grupy I obowiązuje kwota wolna od podatku, której wysokość to 36 120 zł (począwszy od 1 lipca 2023 roku).
- Grupa II. Zaliczają się do niej osoby takie jak zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków oraz małżonkowie pozostałych zstępnych. W tym przypadku kwota wolna od podatku to 27 090 zł.
- Grupa III. Należą do niej wszystkie pozostałe osoby, które nie zostały wymienione powyżej. Tutaj kwota wolna od podatku jest zdecydowanie niższa, gdyż wynosi 5733 zł (od lipca 2023 roku).
Warto wiedzieć, że obecnie obowiązujące przepisy prawa podatkowego zakładają także istnienie tzw. podatkowej grupy 0. Jest to ważne dla każdego, kto otrzyma darowiznę 100 tysięcy od rodziców. Chodzi o to, że do grupy 0 zaliczani są: małżonkowie, zstępni (córka, syn, wnuk, prawnuk), wstępni (mama, ojciec, babcia, dziadek), pasierbowie, rodzeństwo, ojczym, macocha. Co najważniejsze, w przypadku osób należących do grupy 0, wszelkiego rodzaju darowizny mogą zostać całkowicie zwolnione z opodatkowania. Gdy kwota wolna zostanie przekroczona, nadal możliwe jest korzystanie ze zwolnienia, a tym samym - uniknięcie płacenia podatku. Aby jednak tak się stało, trzeba zadbać o dopełnienie formalności. Mianowicie: należy zgłosić do naczelnika urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od momentu powstania obowiązku podatkowego fakt otrzymania darowizny. Taką informację przekazuje się korzystając z druku SD-Z2. Należy pamiętać, że obowiązek sporządzania omawianego dokumentu powstaje tylko i wyłącznie wtedy, gdy nastąpi przekroczenie kwoty wolnej od podatku. Przypomnijmy, że w przypadku grupy I kwota wolna to 36 120 zł.
Kto powinien zgłosić darowiznę do Urzędu Skarbowego?
Darowizna od rodziców 2024 - jakie są zasady? Przede wszystkim pamiętajmy o tym, że niezgłoszona darowizna od rodziców (gdy kwota darowizny przekroczyła 36 120 zł) może nieść za sobą wiele konsekwencji prawnych. Kiedy w przypadku darowizn od rodziców zgłoszenie jest konieczne? Tak jak wskazywaliśmy wcześniej: wtedy, gdy przekazana suma była większa niż 36 120 zł.
Jeśli chodzi o darowizny pieniężna od rodziców zgłoszenie pełni bardzo ważną rolę. Zgłoszenie musi mieć oczywiście formę papierową. Darowiznę zgłasza się korzystając ze specjalnego formularza o symbolu SD-Z2. Czas na zgłoszenie darowizny do "skarbówki" osoby należące do zerowej grupy podatkowej mają pół roku od chwili, gdy została im przekazana darowizna. Z kolei te osoby, które w związku z otrzymaniem darowizny mają obowiązek uiścić podatek, obowiązują inne zasady. Mianowicie: muszą one złożyć deklarację oraz opłacić należną daninę w ciągu miesiąca. Termin ten liczy się od dnia, w którym otrzymało się darowiznę bądź przyjęło się spadek.
Nie istnieją jakiekolwiek ograniczenia w zakresie zwolnienia z podatku od darowizn. Jeśli należymy do grupy 0, możemy otrzymywać darowizny w nieograniczonej wysokości, jednak najważniejsze jest to, by darowizny przekraczające kwotę wolną były zgłaszane do urzędu. Warto też wiedzieć o tym, że darowiznę przekazywaną członkom najbliższej rodziny można również wykorzystywać na cele związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Na kim ciąży obowiązek zgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego, czyli kto zgłasza darowiznę? Odpowiedź na wskazane pytanie jest banalnie prosta: jest to wyłączny obowiązek obdarowanego. Oznacza to zatem, że darczyńca nie musi składać dokumentów, tylko ten, kto otrzymuje środki od rodziców (syn, córka).
Jaki jest termin na zgłoszenie darowizny od rodziców do Urzędu Skarbowego?
W przypadku, gdy kwota darowizny od rodzica w ciągu ostatnich pięciu lat przekroczyła sumę 36 120 zł, wówczas konieczne jest zgłoszenie faktu otrzymania darowizn do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla miejsca zamieszkania. W tym celu należy skorzystać z formularza o symbolu SD-Z2. Jeśli dopełnimy tych formalności, nawet po przekroczeniu wskazanej sumy, dalej będziemy mogli być zwolnieni z podatku. Ważne jest jednak to, aby pamiętać o dopełnieniu formalności związanych ze zgłoszeniem darowizny pieniężnej od rodziców fiskusowi.
Oprócz wypełnienia wskazanego dokumentu, trzeba też pamiętać o tym, że niezwykle ważne jest właściwe udokumentowanie otrzymanych darowizn. W tym celu trzeba najczęściej okazać dowód wpłaty na rachunek bankowy obdarowanego. Jest to niezbity dowód na to, iż do przekazania darowizny rzeczywiście doszło.
Zgłoszenie darowizny do rodziców pełni wyłącznie funkcję informacyjną - musimy jedynie poświęcić swój czas na wypełnienie odpowiedniego formularza. Trzeba jednak pamiętać o tym, że jeśli nie dochowamy tego obowiązku, możemy ponieść negatywne konsekwencje.
Odpowiednia dokumentacja jest niezwykle ważna
W kontekście dokonywania rozliczeń darowizn od rodziców bardzo ważne jest też to, by je odpowiednio udokumentować. Jeśli zapomnimy o tym obowiązku, urząd skarbowy może mieć pewne wątpliwości i zadawać wiele pytań. W przypadku, gdy chcemy upewnić się, że cała sprawa zostanie załatwiona zgodnie z prawem, należy zadbać o to, by darowizna została udokumentowana poprzez:
- dowód wykonania przelewu na rachunek bankowy dziecka (obdarowanego),
- dowód wykonania przekazu pocztowego,.
Właściwe udokumentowanie pełni bardzo ważną rolę, gdyż jest jednym z najważniejszych wymogów, który koniecznie musi zostać spełniony, aby można było korzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn. W ramach formularza SD-Z2 dołącza się załączniki, jakimi są wspomniane już dowody wykonania wpłat. Wtedy przekazane darowizny nie powinny budzić jakichkolwiek wątpliwości ze strony pracowników urzędu skarbowego.
Notarialna forma przekazania darowizny - czy zwalnia z obowiązku zgłoszenia do Urzędu Skarbowego?
W niektórych przypadkach członkowie rodzin decydują się na przekazanie darowizny w formie notarialnej. Jak wówczas wyglądają kwestie związane z dopełnianiem obowiązkowych formalności? Okazuje się, że wtedy jest zupełnie inaczej. Podczas gdy przekazanie darowizny następuje bez udziału notariusza, sprawa jest prosta: niezbędne jest zgłoszenie jej do urzędu skarbowego na odpowiednim formularzu.
Wtedy, gdy darowiznę przekazuje się bazując na akcie notarialnym, wówczas zasady są inne. Mianowicie: obowiązek zgłoszenia darowizny spoczywa na notariuszu. To notariusz ma za zadanie pobrać ewentualny podatek (jeśli jest to konieczne) oraz przekazuje do fiskusowi. We wszystkich innych przypadkach zgłoszenie darowizny do US stanowi wyłączny obowiązek osoby obdarowanej. Oczywiście, nie należy zgłaszać darowizn, które mieszczą się w ustawowej kwocie zwolnionej od podatku.
Jakie są konsekwencje braku zgłoszenia darowizny od rodziców?
Obowiązkiem osoby obdarowanej jest zgłoszenie faktu otrzymania darowizny w ciągu 6 miesięcy od momentu otrzymania darowizny przekraczającej ustaloną kwotę wolną. Brak zgłoszenia darowizny od rodziców w ustawowym terminie może nieść za sobą wiele nieprzyjemnych konsekwencji prawnych. W niektórych przypadkach urzędnicy mogą podjąć decyzję o naliczeniu karnego opodatkowania wynoszącego 20 procent przekazanej kwoty. Zazwyczaj stawka podatku wynosi od 3 do 20 procent. Wszystko uzależnione jest od tego, jaka jest kwota nadwyżki ponad obowiązujący limit wolny od podatku oaz od stopnia pokrewieństwa.
Czy jeśli zarówno rodzice jak i dziecko nie mają świadomości na temat obowiązków związanych ze zgłaszaniem darowizn stanowi to okoliczność łagodzącą? Niekoniecznie. Jak mówi stare powiedzenie "nieznajomość prawa szkodzi". Oczywiście, jeśli kwota przekroczenia nie będzie duża i do złamania przepisów dojdzie po raz pierwszy, urzędnicy najpewniej nie będą nakładać na nas dużych kar, jednak warto znać obowiązujące przepisy, ponieważ wówczas można uniknąć wielu niepotrzebnych nieprzyjemności w postaci odpowiedzialności karnej skarbowej.
Odwołanie darowizny - czy to możliwe?
Okazuje się, że w niektórych przypadkach możliwe jest nawet... odwołanie już przekazanej darowizny. Jak to działa? Jak wskazują przepisy polskiego prawa, odwołanie darowizny może nastąpić nawet kilka lat po jej przekazaniu bądź przed jej wykonaniem. Co ważne, odwołanie darowizny może następować tylko w konkretnych przypadkach, które są szczegółowo wskazane w Kodeksie cywilnym. Chodzi o sytuacje takie jak:
- po podpisaniu umowy stan majątkowy darczyńcy znacząco się zmienił, zaś fakt wykonania darowizny może spowodować, że dojdzie do uszczerbku własnego utrzymania darczyńcy bądź trudniej będzie mu spłacać je ustawowe zobowiązania alimentacyjne,
- po podpisaniu umowy darowizny obdarowany dokona względem darczyńcy czynności polegającej na rażącej niewdzięczności, zaś jego działania bądź zaniechania skierowane bezpośrednio przeciw darczyńcy stanowią naruszenie obowiązujących w Polsce norm obyczajowych i społecznych - takim przykładem mogą być pobicia bądź stosowanie innego rodzaju przemocy, dokonywanie kradzieży, oszustw itp..
Aby do odwołania darowizny doszło, trzeba złożyć obdarowanemu pisemne oświadczenie w tej sprawie. Co ważne, w dokumencie musi koniecznie znaleźć się konkretne uzasadnienie. Częścią dokumentu jest oczywiście także żądanie zwrotu przekazanego majątku.
