Pandemia Covid-19 spowodowała zmianę w kontekście postrzegania szeroko rozumianego życia zawodowego. Okazało się, że forma home office jest nie tylko skuteczna, ale i szalenie wygodna. Za tym pojawiła się koncepcja, w której 4-dniowy tydzień pracy w Polsce odgrywać ma ogromną rolę w powrocie przedsiębiorstw do normalnego i wydajnego funkcjonowania. Kiedy pojawiła się idea 4-dniowego dnia pracy? Sprawdź, co zyskają pracodawcy i pracownicy dzięki wprowadzeniu czterodniowego tygodnia pracy? Ten tekst przeczytasz w 4 minuty. Znajdziesz w nim odpowiedzi na wszystkie pytania dotyczące skutków skrócenia czasu pracy.
Z artykułu dowiesz się między innymi:
- Kto wprowadził 4-dniowy tydzień pracy?
- Czy jest szansa na 4-dniowy tydzień pracy w Polsce?
- Co z 4-dniowym tygodniem pracy?
4-dniowy tydzień pracy – skąd wzięła się idea skrócenia ilości dni roboczych?
Powszechne stereotypy, oparte w dużej mierze na literaturze i kinematografii historycznej każą nam sądzić, że praca w przeszłości stanowiła treść życia, szczególnie biedniejszych warstw społecznych. Nic bardziej mylnego! Już starożytni mieszkańcy Egiptu pracowali przez 8 godzin dziennie, uwzględniając 1-godzinną przerwę na posiłek w południe. Co prawda, ich tydzień trwał dziesięć dni, jednak dwa z nich przeznaczano na udział w wydarzeniach kulturalnych, odpoczynek czy udział w obrzędach religijnych.
Badacze zgodnie twierdzą, że liczba godzin pracy i w efekcie dni poświęcanych na zarobek ulegał zmniejszeniu z każdą dekadą. Co więcej, krótszy czas pracy nie wpływał negatywnie na wydajność pracowników, którzy wypoczęci i zrelaksowani przystępowali do obowiązków zawodowych z większym zaangażowaniem. Okazuje się, że ta tendencja utrzymuje się do dziś.
Idea skrócenia czasu pracy jest popularniejsza w krajach rozwiniętych. Kraje biedniejsze w dalszym ciągu stawiają na eksploatację pracowników, na co wpływ ma m.in. ograniczenie dostępu do nowych technologii.
4-dniowy tydzień pracy staje się coraz bardziej popularnym tematem rozważań, a niektóre kraje poszły znacznie dalej, wprowadzając system skróconego tygodnia pracy do regulacji w zakresie prawa pracy, obowiązującego na danym obszarze.
Jakie są potencjalne zalety 4-dniowego tygodnia pracy?
Paradoksalnie, korzyści płynące z wprowadzenia zadaniowego systemu czasu pracy, w którym pracownik zarządza swoim czasem pracy w ten sposób, by móc pracować krócej, są zauważalne dla obu stron. Możliwości skracania tygodnia pracy istnieją w branżach, których funkcjonowanie opiera się gromadzeniu danych bądź kontakcie z klientem, nie koniecznie w formie fizycznej. Z pewnością największe szanse skorzystania ze skróconego tygodnia pracy mają pracownicy zatrudnieni w branżach nowoczesnych usług (w sektorach: finansowym, e-marketingu, branży konsultacyjnej, doradczej, podatkowej).
Zalety wprowadzenia czterodniowego tygodnia pracy:
- Zwiększenie produktywności;
- Korzystna równowaga między pracą a życiem osobistym;
- Poprawa stanu zdrowia (psychicznego i fizycznego) pracowników;
- Pozyskiwanie i utrzymanie talentów;
- Oszczędność i zmniejszenie kosztów.
Zwiększenie produktywności
Skrócenie czasu pracy pomaga pracownikom skupić się na najważniejszych zadaniach, co prowadzi do zwiększenia produktywności. Tygodniowa praca o dzień krócej w wielu przypadkach oznacza lepszą koncentrację wysiłków zmierzających do wykonania postawionych sobie celów.
Korzystna równowaga między pracą a życiem osobistym
Czterodniowy tydzień pracy owocuje dłuższym czasem przeznaczonym na odpoczynek, życie osobiste, czy rozwijanie zainteresowań. Mniej sfrustrowani pracownicy rzadziej doznają skutków związanych z wypaleniem zawodowym.
Poprawa stanu zdrowia (psychicznego i fizycznego) pracowników
Mniej stresu związanego z zatrudnieniem w czterodniowym tygodniu pracy, a także więcej czasu na zadbanie o siebie wpływa na poprawę stanu zdrowia i szeroko rozumianego dobrostanu pracowników, w tym także poprawia się samopoczucie pracowników. Takie podejście (skrócony tydzień pracy) obniża absencję oraz koszty związane z opieką zdrowotną.
Pozyskanie i utrzymanie talentów
Przedsiębiorstwa stosujące system skróconego tygodnia pracy (dotyczy czterodniowego tygodnia pracy) są w stanie przyciągać większą liczbę utalentowanych pracowników, a także zatrzymywać obecnych. Na rynku pracy jest to niewątpliwie czynnik podnoszący wskaźnik konkurencyjności firmy.
Oszczędność i zmniejszenie kosztów
Zadania wiążące się z działalnością gospodarczą generują zużycie energii, wody oraz innych zasobów. Mniej dni pracy w ciągu tygodnia, a tym samym krótszy czas pracy przekłada się na redukcję kosztów pracodawcy.
Jakie mogą być wady 4-dniowego tygodnia pracy?
Niestety zadaniowy system czasu pracy nie może być zastosowany we wszystkich modelach pracy. Wprowadzenie krótszego tygodnia pracy, niesie za sobą także inne konsekwencje, do których należy zaliczyć:
- obniżenie wynagrodzenia (praca w systemie akordowym);
- pracę po godzinach;
- nietypowe godziny pracy;
- stres związany ze zwiększeniem zakresu obowiązków (krótszy czas pracy przy tej samej liczbie zadań);
- obawy o produktywność;
- pracę w dniach wolnych (teoretycznie nie powinno to się zdarzać);
- problemy z pozyskiwaniem klientów;
- obniżona konkurencyjność w stosunku do podmiotów funkcjonujących dłużej.
Dynamiczna ewolucja rynku pracy powoduje, że pomimo trudności coraz więcej przedsiębiorstw dostosowuje swoją strukturę do realizacji potrzeb firmy przy jednoczesnym ograniczaniu roboczych dni w tygodniu.
Czy na świecie istnieją już podobne rozwiązania?
Liczba krajów, które postanowiły wprowadzić czterodniowy tydzień pracy, systematycznie rośnie. 4-dniowy tydzień pracy, gdzie jest wprowadzony? W wielu przypadkach są to dopiero testy, na które zdecydowali się przedsiębiorcy w Wielkiej Brytanii, Nowej Zelandii, Hiszpanii, czy nawet rygorystycznej w tych sprawach Japonii.
Pilotażowy projekt w Niemczech wprowadzony został w mieście Wedel położonym w powiecie Pinneberg (Szlezwik-Holsztyn). Tam także czterodniowy tydzień pracy znalazł uznanie społeczności.
Wypada przypomnieć, że już w latach 2015-2019 w Islandii firma Microsoft zdecydowała się na przeprowadzenie testów dotyczących czterodniowego tygodnia pracy. Badania objęły 2500 osób, a ich wynik przeszedł najśmielsze oczekiwania. Krótszy tydzień pracy nie tylko nie przyniósł szkody w postaci niższej wydajności, lecz także nastąpiła wyraźna poprawa relacji na linii pracodawca – pracownik.
Czterodniowy tydzień pracy obowiązuje już w Austrii, Belgii, Danii i Szwajcarii. To, od kiedy 4-dniowy tydzień pracy w naszym kraju zacznie obowiązywać, zależy głównie od wyników konsultacji społecznych oraz determinacji ustawodawcy, który powinien jak najszybciej poddać procedurze stosowny projekt ustawy.
4-dniowy tydzień pracy, a Kodeks pracy
Podczas kiedy na całym świecie coraz częściej mówi się o czterotygodniowym tygodniu pracy i korzyściach płynących z takiego rozwiązania, w Polsce nadal obowiązują przepisy kodeksu pracy sprzed 49 lat (ustawa z 26 czerwca 1974 roku Kodeks Pracy). Stosowany system prawny w artykule 129 § 1 stanowi, że obowiązujący przeciętny tydzień pracy w Polsce wynosi 5 dni przy zachowaniu czterdziestogodzinnej normy czasu pracy. Innymi słowy, w przypadku natychmiastowego stosowania zmian poprzez skrócenie czasu pracy byłoby możliwe przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak aniżeli 12 godzin. Dzieje się tak na pisemny wniosek pracownika (artykuł 143 KP).
To nie wszystko.
Pracownicy wykonujący swój zawód w opisanym wymiarze czasu pracy nabywają w ten sposób prawo do urlopu wypoczynkowego, obliczanego na podstawie liczby przepracowanych dni.
Wymieniony akt prawny reguluje także kwestie, dotyczące realizacji godzin nadliczbowych, oraz warunków zwolnienia pracownika od obowiązku świadczenia pracy (np. okres wypowiedzenia zależny od ogólnego czasu pracy).
Dopuszczalne wykonywanie pracy w Polsce w każdym szczególe określone jest przepisami ustawy, co przy czterodniowym tygodniu pracy dla wszystkich pracodawców i pracowników na obszarze terenie kraju wiązałoby się z gruntowną zmianą w obszarze legislacji.
Czterodniowy tydzień pracy wymagałby zatem obszernych zmian społecznych z uwzględnieniem skutków gospodarczych i finansowych takiego przedsięwzięcia. Krótszy tydzień pracy wymaga szerokiej debaty na temat dostosowania przepisów regulujących rynek pracy w Polsce, funkcjonujący w dotychczasowym kształcie od dekad.
4-dniowy tydzień pracy, od kiedy?
Pewnym rozwiązaniem dostępnym obecnie w kodeksie pracy, jest indywidualny system czasu pracy ustalany między pracodawcą a pracownikiem. Regulują to zapisy ujęte w artykułach: 128 i 129 z uwzględnieniem obowiązków związanych ze sferą prywatną.
Można zatem przyjąć, że na podstawie obecnych przepisów krótszy tydzień pracy jest możliwy, choć z pewnymi ograniczeniami.
Wynikają one z faktu, że czterodniowy tydzień pracy wymusza niejako wydłużenie dziennego czasu pracy do 12 godzin dziennie. W przeciwnym wypadku aktywność zawodowa ograniczyłaby się do 32 lub 35 godzin, co przez niektórych pracodawców może być odbierane jako niedorzeczne. Tym bardziej że pracownikowi przysługuje pełne wynagrodzenie, a ponadto pracodawca nie ma prawa żądać od pracownika odrabiania dodatkowego dnia wolnego na skutek np. obniżenia wydajności spowodowanego skróceniem czasu pracy.
Obecnie funkcjonuje regulacje prawne, nie dostarczają jednoznacznych odpowiedzi na wszystkie pytania. W roku 2021 wpłynął do Sejmu projekt ustawy, skracający czas pracy z 40 do 35 godzin w tygodniu. Zgodnie z założeniami nie będzie ograniczeń w sposobach organizacji czasu pracy w okresie rozliczeniowym. Pozostaje mieć nadzieję, że zmiany zaistniałe po ostatnich wyborach spowodują przyspieszenie prac Sejmu w tej materii.
