Rezydencja podatkowa - Czym jest?

Rezydencja podatkowa to określenie dla miejsca, w którym dany podatnik wypełnia swoje zobowiązania podatkowe. Rezydentem podatkowym w Polsce mogą być obywatele innych krajów, zaś Polacy mogą być rezydentami podatkowymi np. w Wielkiej Brytanii. Czym dokładnie jest rezydencja podatkowa? Na jakich zasadach jest ona możliwa w Polsce? Szczegółowe informacje na ten temat przedstawiamy w poniższym poradniku. Zapraszamy do lektury.

Z poniższego artykułu dowiesz się m.in.:

• czym jest rezydencja podatkowa?
• kogo dotyczy rezydencja podatkowa?
• na jakich zasadach jest możliwa rezydencja podatkowa w Polsce?
• jakie są wady i zalety rezydencji podatkowej?

Rezydencja podatkowa - co to?

Co to jest rezydencja podatkowa? Znaczenie tego terminu jest stosunkowo proste. Mianowicie: jest to miejsce, w którym konkretna osoba fizyczna bądź prawna musi opłacać podatki. Czynniki, jakie wpływają na to, czy jest się rezydentem podatkowym w danym kraju, są różne, jednak najczęściej zalicza się do nich:

• czas przebywania w danym państwie w ciągu roku,
• miejsce stałego pobytu,
• miejsce, w którym realizuje się najwięcej interesów ekonomicznych.

Oznacza to, że rezydencja podatkowa jest statusem prawnym wskazującym, w którym kraju dana osoba fizyczna bądź prawna jest zobowiązana do opłacania danin podatkowych. Przy kwalifikowaniu się do rezydencji podatkowej stosowane są różne zasady - każde państwo prowadzi w tym względzie własną, indywidualną politykę.

Rezydentem podatkowym, czyli osobą zobowiązującą się do płacenia podatków w Polsce, może stać się obywatel innego kraju, np. Niemiec, Szwed, Węgier, Holender itd. Jak wskazuje art. 5a.21. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, rezydent podatkowy musi mieć certyfikat podatkowy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, mianem tym określa się "zaświadczenie o miejscu zamieszkania podatnika dla celów podatkowych wydane przez właściwy organ administracji podatkowej państwa miejsca zamieszkania podatnika".

Rezydencja podatkowa a obowiązek podatkowy

Rezydencja podatkowa w ogromnym stopniu decyduje o tym, jaką formę opodatkowania oraz zakres obowiązków podatkowych będzie spoczywał na osobie fizycznej. Jeśli dana osoba ma miejsce zamieszkania na terenie Polski, wówczas podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, który jest wyszczególniony w art. 3 ust. 1 ustawy o PIT. Z kolei jeśli dana osoba fizyczna nie mieszka na terenie Polski, wówczas podlega ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, zgodnie z art. 3 ust. 2a ustawy o PIT.

Oto charakterystyka poszczególnych obowiązków podatkowych w zależności od specyfiki rezydencji podatkowej:

• Nieograniczony obowiązek podatkowy. Dotyczy on osób fizycznych, które posiadają miejsce zamieszkania na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. Dodatkowo nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu podlegają też osoby fizyczne przebywające na terenie Polski dłużej niż 183 dni w ciągu roku oraz mające w naszym kraju centrum interesów gospodarczych i osobistych. Oznacza to, że płacą podatek od wszystkich swoich dochodów - źródło przychodów nie ma w tym przypadku absolutnie żadnego znaczenia. Oznacza to, że nawet jeśli taka osoba otrzymuje dochody z zagranicy, wówczas mają obowiązek uiszczenia podatku tylko w Polsce. Jednocześnie trzeba mieć na uwadze, że dochody osiągane za granicą nie są objęte podwójnym opodatkowaniem, co jest istotnym atutem. Dokładne wytyczne na temat tego, jak uniknąć podwójnego podatkowania, są zawarte w ustawie o podatku PIT.
• Ograniczony obowiązek podatkowy. Dotyczy on osób fizycznych, które nie mają miejsca zamieszkania na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. Wówczas mają one obowiązek rozliczania się w Polsce wyłącznie z dochodów, które uzyskały na terenie Polski. Pozostałe dochody, które taka osoba osiąga w kraju, w którym mieszka na stałe, uiszcza właśnie w nim. Ograniczony obowiązek podatkowy może dotyczyć np. przedsiębiorcy, który posiada dobrze prosperującą firmę za granicą, zaś w Polsce zajmuje się wyłącznie wynajmem nieruchomości.

Rezydencja podatkowa a unikanie podwójnego opodatkowania

Rezydencja podatkowa została stworzona nie tylko po to, by państwa mogły pobierać należne daniny, ale także w celu zabezpieczenia interesów obywateli. Chodzi o to, by nie dochodziło do tzw. podwójnego podatkowania, czyli płacenia podatku w obu krajach, w których się przebywa w ciągu roku za dokładnie ten sam dochód.

W celu zmniejszenia skali zjawiska występowania podwójnego opodatkowania Polska podpisała szereg umów międzynarodowych z różnymi krajami w tej sprawie. Dokumenty te wskazują, jak poszczególne rodzaje dochodów uzyskanych za granicą muszą być traktowane przez organy podatkowe. Jeśli podatnicy uzyskują dochody w krajach, z którymi Polska ma podpisane tego typu umowy, stosuje się różne metody w celu unikania podwójnego podatkowania. Mianowicie:

• Metoda wyłączenia z progresją. Polega ona na tym, że dochody, które uzyskuje się za granicą, wyłącza się z opodatkowania w Polsce. Jednocześnie wysokość tych dochodów uwzględnia się podczas obliczania stopy progresji dla innych dochodów uzyskanych przez daną osobę.
• Metoda odliczenia proporcjonalnego. Polega ona na tym, że odlicza się od polskiego podatku część podatku, który uiszczono za granicą, jednak nie więcej niż obowiązujący aktualnie limit.

Ciekawostka: Ważnym dokumentem międzynarodowym regulującym kwestię rezydencji podatkowej i unikania podwójnego opodatkowania jest konwencja MLI. Jej zapisy wprowadziły szereg zmian w polskich umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania. Zgodnie z jej zapisami, zastąpiono metodę wyłączenia z progresją na mniej atrakcyjną metodę odliczenia proporcjonalnego. Zasady te stosuje się w umowach podpisanych w krajach takich jak Nowa Zelandia, Dania, Norwegia, Portugalia Kanada, Słowacja, Finlandia, Litwa, Izrael, Irlandia, Słowenia, Austria, Japonia, Wielka Brytania.

Oprócz tego, w naszym kraju od pewnego czasu funkcjonuje tzw. ulga abolicyjna. Jest ona dedykowana osobom rozliczającym się zgodnie z metodą odliczenia proporcjonalnego i pozwala na zapłacenie niższego podatku. Jej istotą jest zrównanie obciążeń podatkowych. W konsekwencji możliwe jest odliczenie różnicy między podatkiem obliczonym według metody odliczenia proporcjonalnego a tym, który obliczono według metody z progresją. Trzeba jednak mieć na uwadze, że począwszy od 1 stycznia 2022 odliczenie nie może być większe niż 1360 złotych. Dodatkowo, ulgi abolicyjnej nie można zastosować, jeżeli dochody były uzyskane w kraju uchodzącym za raj podatkowy, takim jak np. Cypr.

Rezydencja podatkowa w Polsce - na jakich zasadach jest możliwa?

Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby być uznanym za polskiego rezydenta podatkowego? Jak wskazuje ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (w skrócie PIT), w ustalaniu, czy dana osoba kwalifikuje się do bycia rezydentem podatkowym, wykorzystuje się dwa kryteria. Mianowicie:

• Dla danej osoby fizycznej Polska musi stanowić centrum interesów osobistych lub gospodarczych. Oznacza to, że ma tutaj rodzinę i znajomych, z którymi spędza czas. Oznacza to, że jeśli ktoś pracuje poza granicami Polski, ale jego rodzina zamieszkuje w Polsce, wówczas zgodnie z przepisami prawa jest polskim rezydentem podatkowym.
• Przebywa na terenie Polski dłużej niż 183 dni w ciągu roku. Jest to drugie kryterium, które ma bardzo istotne znaczenie.

Jeśli dana osoba zostaje rezydentem podatkowym, wówczas w odniesieniu do niej powstaje nieograniczony obowiązek podatkowy, czyli musi opłacać wszystkie podatki w Polsce.

Czy można zmienić rezydencję podatkową?

Zmiana rezydencji podatkowej jak najbardziej jest możliwa. Wszystko jednak uzależnione jest od tego, jakie przepisy obowiązują w konkretnym państwie. Aby zmiana rezydencji doszła do skutku, najczęściej trzeba:

• zmienić miejsce zamieszkania, najlepiej wraz z rodziną,
• rozpocząć pracę w innym kraju,
• przebywać na terenie danego kraju przez dłuższy czas.

Dokładne wymogi oczywiście są zróżnicowane i zależą od indywidualnej polityki prowadzonej przez poszczególne kraje. Zanim dokona się zmiany rezydencji podatkowej warto dokładnie sprawdzić, że spełniło się wszystkie obowiązki podatkowe w kraju, z którego planujemy wyjechać.

Jakie wyróżniamy zalety rezydencji podatkowej?

Najważniejsze zalety rezydencji podatkowej to:

• Sposób na obniżenie podatków. Jeśli podejmujemy decyzję o przeprowadzce do kraju, w którym obowiązują atrakcyjne zasady opodatkowania, możemy na tym zyskać naprawdę sporo pieniędzy.
• Uniknięcie podwójnego opodatkowania. To także istotny aspekt, ponieważ chroni nas przed koniecznością płacenia podatku dwa razy od tego samego dochodu.
• Specjalne ulgi podatkowe i programy inwestycyjne. W wielu krajach wprowadzane są różnorodne ulgi i zachęty dla osób, które chciałyby utworzyć własną działalność gospodarczą.
• Możliwość nawiązania nowych kontaktów biznesowych. Przeprowadzenie się do innego kraju otwiera ogromne możliwości w zakresie ekspansji na kolejnych rynkach.

Jakie są wady rezydencji podatkowej?

Rezydencja podatkowa oprócz niepodważalnych zalet ma także kilka wad, takich jak:

• Skomplikowane przepisy. Zmiana rezydencji podatkowej może spowodować bałagan prawny. Z tego względu przed podjęciem ostatecznej decyzji w tym zakresie warto upewnić się, jakie przepisy obowiązują w danym kraju.
• Ryzyko związane z wyższym opodatkowaniem. W wielu krajach poziom opodatkowania jest wyższy niż w Polsce, dlatego należy dokładnie upewnić się, iż wybrany przez nas kierunek będzie odpowiedni.
• Ryzyko związane z podwójnym opodatkowaniem. Dotyczy ono przede wszystkim osób, które często odbywają podróże międzynarodowe - w takich przypadkach organy podatkowe mogą mieć zastrzeżenia co do faktycznego miejsca pobytu danej osoby.