Trudno byłoby wyobrazić sobie pracownika, który jest wystarczająco produktywny bez choćby kilkunastominutowego odpoczynku. Zapewnienie przerwy w pracy jest obowiązkiem pracodawcy, a ich liczba i trwanie określają zapisy kodeksu pracy.
Z tego artykułu dowiesz się między innymi:
- jak ma się długość przerwy do wymiaru etatu, na który jesteś zatrudniony,
- ile trwa przerwa w pracy 8h,
- czy charakter pracy ma wpływ na czas przerw w pracy,
- jakie w ogóle przerwy w pracy kodeks przewiduje.
Przerwa w pracy – kodeks a wymiary etatu
Jeszcze do niedawna większość pracowników mogła liczyć tylko na jedną przerwę w ciągu całego dnia pracy. Niezależnie od wymiaru etatu czy charakteru pracy, przysługiwała jedynie piętnastominutowa przerwa pracownikom pracującym powyżej 6h dziennie. To znaczy, że zarówno osoby pracujące 8h przed komputerem, jak i pracownicy spędzający 12h w pracy stojącej mogli odpocząć jedynie raz w ciągu dnia przez 15 minut.
Niedawno jednak wprowadzono pewne zmiany w zapisie stanowiącym właśnie o tej przerwie i obecnie sytuacja pracowników prezentuje się inaczej. Od kwietnia 2023 na mocy podpisanej miesiąc wcześniej przez Prezydenta RP ustawy, zmieniły się istotne dla pracowników i pracodawców zapisy. Jednym ze znowelizowanych artykułów KP jest art. 134.
Mówi on o tym, że pracownikom przysługują przerwy zależne od wymiaru czasu ich pracy:
- Osoby pracujące powyżej 6 godzin dziennie mogą liczyć na jedną piętnastominutową przerwę podczas dnia pracy,
- Pracownikom pracującym powyżej 9 godzin dziennie przysługuje prawo piętnastominutowej dodatkowej przerwy w pracy – łącznie mają oni do wykorzystania 30 minut na odpoczynek,
- Natomiast osoby, które wykonują obowiązki pracownicze dłużej niż 16 godzin, mogą wykorzystać jeszcze jedną piętnastominutową przerwę. W przypadku takiego pracownika długość wszystkich przerw w pracy wynosi 45 minut.
Przerwa w pracy 8h – czy jest obowiązkowa?
W myśl artykułu, którego zasady przedstawiliśmy w poprzednim akapicie, osobie pracującej dziennie 8h przysługuje jedna przerwa w wymiarze 15 minut. Co ważne, jest ona wliczana w czas pracy. Co to znaczy? Tyle że przysługuje Ci za czas jej trwania pełne wynagrodzenie.
W przepisach kodeksu nie sprecyzowano, w jaki sposób pracownik ma spędzić przerwę i na co dokładnie przeznaczyć jej czas. Może być zobowiązany przez pracodawcę do nieopuszczania miejsca pracy. Co więcej, pracownik nie może wykorzystać swojej przerwy w celu skrócenia czasu pracy – wbrew przepisom byłoby wychodzenie w ramach przerwy wcześniej z pracy lub też przychodzenie do niej później o 15 minut.
Zapewnienie odpowiednio proporcjonalnej przerwy w pracy jest obowiązkowe dla pracodawcy, o czym mówi kodeks pracy. Przerwa w pracy jako możliwość odpoczynku od wykonywanych obowiązków jest bezsprzecznym prawem każdego pracownika – warto o tym wiedzieć i nie pozwolić na jego naruszanie.
Cenną informacją jest także fakt, który zezwala pracodawcy na skrócenie wymiaru czasu pracy pracownikom, których obowiązki zaliczają się do pracy monotonnej, szkodliwej lub uciążliwej. Zamiast skracania czasu, pracodawca ma również możliwość wprowadzenia nadprogramowych przerw w ciągu dnia.
Praca przy komputerze – przerwy czymś się różnią?
Jak wygląda sprawa odpoczynku w pracy w przypadku osób, których obowiązki wiążą się z pracą przy komputerze? Przerwy w ich przypadku także zależne są od wymiaru czasu pracy. Tacy pracownicy są jednak w nieco innej sytuacji. Ich praca wymaga ciągłej pozycji siedzącej i ekspozycji wzroku na negatywny wpływ działania ekranów komputerów.
By minimalizować skutki takiej pracy, wprowadzono rozporządzenie dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Na jego mocy pracownik, którego praca polega na obsłudze monitora ekranowego komputera, ma prawo:
- Do przynajmniej 5-minutowej przerwy po każdej przepracowanej godzinie,
- Do łączenia pracy przed monitorem z innymi czynnościami, które umożliwią mu zmianę pozycji ciała oraz zminimalizują obciążenie narządów wzroku.
Warto wiedzieć, że pracownik nie może sumować wszystkich pięciominutowych przerw i wykorzystywać ich ciągiem. To znaczy, że wbrew literze prawa byłoby wykorzystanie podczas 8-godzinnego dnia pracy jednej 45-minutowej przerwy w pracy. Cenną informacją jest również to, że czas tych dodatkowych przerw, wliczany jest w czas pracy – nie wpłyną one na wysokość Twojego wynagrodzenia.
Poznaj bliżej kodeks pracy – czy obejmuje czas przerwy śniadaniowej?
Podczas ośmiu godzin pracy, jedna przerwa w postaci 15 minut może wydawać się niewystarczająca. Często faktycznie jest zbyt krótka, by w spokoju zjeść posiłek i odpocząć. Czy kodeks pracy przewiduje dodatkowy czas na spożycie posiłku?
Co do zasady pracodawca nie ma obowiązku zapewniać pracownikom przerwy w pracy, dłuższej niż przewiduje kodeks pracy – czas przerwy śniadaniowej jest zależny od wymiaru czasu, który poświęcasz na wypełnianie pracowniczych obowiązków.
Prawo pracy daje jednak pracodawcy pewną możliwość, która może przypaść do gustu zwłaszcza pracownikom. W kodeksie pracy przewidziana jest dodatkowa 60-minutowa przerwa w pracy, którą pracownik może poświęcić właśnie na zjedzenie posiłku. Co również warto wiedzieć, przerwa ta nie wlicza się do wymiaru pracy. Za czas jej trwania nie możesz liczyć na wynagrodzenie, chyba że pracodawca postanowi inaczej – ta kwestia zależy od niego. Z tego też względu podczas trwania tzw. przerwy na lunch, możesz opuścić miejsce pracy i np. przeznaczyć ten czas na załatwienie spraw osobistych.
Jeśli pracodawca nie ustali inaczej, możesz łączyć dodatkową godzinną przerwę z przysługującą Ci odgórnie przerwą wliczaną w czas pracy. Twój szef ma również możliwość wyznaczyć Ci konkretną godzinę, w której możesz wykorzystać swoje przerwy.
Ile przerw Ci przysługuje i jaki powinien być czas przerw w pracy?
Przedstawione powyżej formy odpoczynku w pracy to nie jedyne, jakie przewiduje kodeks pracy. Przerwa w pracy może być uzależniona także od innych czynników, niż wymiar czasu, który przeznaczasz na wykonywanie swoich obowiązków.
Prawo do dłuższej przerwy w pracy w trakcie dnia mają osoby z niepełnosprawnościami. Niezależnie od stopnia, mogą one liczyć na dodatkowe 15 minut wolnego w ciągu dnia – w czasie pracy może on zostać przeznaczony na gimnastykę usprawniającą, bądź na odpoczynek. Warto również pamiętać, że osoby niepełnosprawne nie mogą pracować więcej niż 8 godzin dziennie i 40 tygodniowo. Wymiar ten jest jeszcze mniejszy przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym i umiarkowanym.
Prawo do większej liczby przerw mają też pracownice, które są matkami karmiącymi piersią. W ich przypadku kwestia przerw na karmienie wygląda następująco:
- Kobietom pracującym poniżej 4 godzin dziennie, nie przysługuje przerwa w pracy na karmienie dziecka,
- Kobietom, które pracują od 4 do 6 godzin, przysługuje jedna przerwa w wymiarze 30 minut lub 45 minut, jeśli kobieta karmi więcej niż jedno dziecko,
- Kobiety pracujące powyżej 6 godzin mają prawo do dwóch półgodzinnych przerw na nakarmienie dziecka (lub odpowiednio po 45 minut).
Młodociani pracownicy także chronieni są przez kodeks pracy. Ile przerwy im przysługuje? Pracodawca, który zatrudnia osobę w przedziale wiekowym od 15 do 18 lat, ma obowiązek przydzielić takiemu pracownikowi 30 minut przerwy zamiast 15, jeśli ten świadczy pracę dłużej niż 4,5 godziny dziennie. Ponadto każdy niepełnoletni pracownik ma prawo do 48-godzinnego odpoczynku w tygodniu, wliczając w to niedzielę. Warto też wiedzieć, że nie do wszystkich prac można zatrudniać osoby młodociane, a ich czas pracy nie może obejmować godzin nocnych.
Podsumowując, każdemu pracownikowi świadczącemu pracę powyżej 6 godzin, przysługuje minimum 15 minut przerwy w pracy. Ich czas i ilość może ulegać zmianom ze względu na różne czynniki. Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na temat praw i obowiązków pracodawcy, możesz zajrzeć tutaj: https://aleo.com/pl/blog/prawa-i-obowiazki-pracodawcy/.
