Praca na czarno to sformułowanie, którym określa się podjęcie zatrudnienia bez podpisania umowy. W Polsce jest to nadal spotykane zjawisko, pomimo posiadania licznych wad. Taka praktyka może mieć przykre konsekwencje nie tylko dla zatrudniającego, ale również osoby zatrudnionej.
W niniejszym artykule dowiesz się między innymi:
- Czym jest praca na czarno?
- Jakie są konsekwencje pracy bez umowy dla pracownika i pracodawcy?
- Jakie są skutki prawne wynikające z pracy na czarno?
Co to jest praca na czarno?
Nielegalne zatrudnienie pracownika oznacza takie sytuacje, jak:
- brak pisemnej umowy cywilnoprawnej;
- brak obowiązkowego ubezpieczenia społecznego;
- podjęcie zatrudnienia bez poinformowania o tym Urzędu Pracy;
- zatrudnienie pracownika, który nie posiada pozwolenia na pracę.
Z powyższych informacji wynika, że praca na czarno nie dotyczy wyłącznie pracy bez umowy, ale również kwestii legalnego zatrudnienia. Niesporządzenie pisemnej umowy powinno być sygnałem ostrzegawczym dla osoby rozważającej rozpoczęcie współpracy z daną firmą.
Jakie są konsekwencje pracy na czarno dla pracownika?
Konsekwencje dla pracownika mogą być wyjątkowo przykre. Przede wszystkim, przy nielegalnym zatrudnieniu należy pamiętać o tym, że można zostać zwolnionym z dnia na dzień. Dodatkowo istnieje ryzyko związane z nieotrzymaniem wynagrodzenia za wykonaną pracę lub otrzymaniu niższej kwoty względem tej ustalonej ustnie. Z punktu widzenia pracownika należy również pamiętać o rzeczach, takich jak:
- brak możliwości wzięcia urlopu;
- ryzyku poniesienia kary pieniężnej;
- problemów z uzyskaniem odszkodowania w razie wypadku w trakcie pracy.
Pamiętaj, że jako pracownikowi przysługuje Ci prawo do legalnego zatrudnienia. W razie natrafienia na pracodawcę, który będzie domagać się od Ciebie pracy na czarno, możesz zgłosić go do Państwowej Inspekcji Pracy. Jeśli aktualnie już pracujesz bez umowy, to PiP może złożyć w Twoim imieniu wniosek do sądu o ustalenie istnienia stosunku pracy. Choć zawarcie nieformalnej umowy z firmą może wydawać Ci się potencjalnie korzystne, w dłuższej perspektywie niesie to ze sobą wiele negatywnych następstw.
Należy również mieć na uwadze to, że według ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, podjęcie zatrudnienia powinno być związane z wyrejestrowaniem się z Urzędu Pracy jako bezrobotny. W innym wypadku będzie grozić Ci grzywna wynosząca od 500 zł do 5 000 zł. Konsekwencje pracy na czarno dla pracownika są więc zauważalne.
Jakie kary grożą za pracę na czarno?
Nielegalne zatrudnienie pracowników jest zjawiskiem, które cały czas ma miejsce w Polsce. Jeśli jesteś osobą bezrobotną, to Twoim obowiązkiem jest regularne stawianie się w urzędzie. Jest to wyraz gotowości do podjęcia przez Ciebie zatrudnienia. Pracując na czarno, naruszasz przepisy, do przestrzegania których jesteś zobowiązany.
Wedle prawa, musisz w siedem dni po znalezieniu pracy powiadomić o tym urząd. Jeśli Twoje kłamstwo wyjdzie na jaw, wówczas oprócz grzywny możesz nie móc zarejestrować się jako osoba bezrobotna w przyszłości. Kara za prace na czarno może być więc bolesna. Legalne zatrudnienie jest rozwiązaniem bardziej bezpiecznym, sprawiającym, że jako pracownik będziesz lepiej czuć się w swoim miejscu pracy.
Nielegalne zatrudnienie a pomoc Państwowej Inspekcji Pracy
Może dojść do sytuacji, w której nie otrzymasz wynagrodzenia za pracę wykonaną na czarno. W takiej sytuacji możesz wnieść pozew do sądu, aby domagać się swoich racji. Musisz wtedy udowodnić pracę, jaka została wykonana w danym czasie, a także określić, z jakiego tytułu należy Ci się wynagrodzenie. Potwierdzeniem wykonania pracy mogą być zeznania świadków, zdjęcia, SMS-y z przełożonym bądź maile.
Jeśli to Ty powiadomisz Państwową Inspekcję Pracy o nielegalnym zatrudnieniu, to inspektor będzie mógł w Twoim imieniu skierować pismo do sądu. Dzięki temu na podstawie takiego orzeczenia pracownik może ubiegać się o odsetki za zaległe składki, a także zaliczki na podatek dochodowy.
Jakie są konsekwencje pracy na czarno dla pracodawcy?
Praca na czarno a Urząd Skarbowy to kolejna istotna kwestia. Urząd Kontroli Skarbowej może za pośrednictwem inspektora pracy przeprowadzić w danej firmie kontrolę. Jeśli w trakcie jej trwania zostanie stwierdzony brak umowy o pracę, wówczas na pracodawcę może zostać nałożona kara sięgająca dwóch tysięcy złotych. Jeśli jednak dojdzie do recydywy, wówczas mandat może wynieść nawet pięć tysięcy złotych. Inspektor pracy ma również prawo do skierowania wniosku do sądu pracy, który może nałożyć na pracodawcę karę w wysokości nawet trzydziestu tysięcy złotych.
Osobną kwestią jest ubezpieczenie społeczne, które pracodawca powinien opłacać pracownikowi. Jeśli składki nie były opłacane, to ZUS może nałożyć karę grzywny do pięciu tysięcy złotych. Urząd o takiej sytuacji zostanie poinformowany przez inspektora PiP, który przeprowadzał kontrolę. Dodatkowo, jeśli okaże się, że pracodawca jest winny przestępstwa podatkowego, może mu grozić pozbawienie wolności na okres do trzech lat. Niezgłoszenie osoby zatrudnionej jest więc sporym ryzykiem, którego nie warto podejmować.
Jesteś osobą bezrobotną? W takim razie może zainteresować Cię zasiłek dla bezrobotnych 2024. Dowiedz się, jakie są zasady jego przyznawania. Pamiętaj, praca na czarno za sprawą nieuczciwych pracodawców i różnych zdarzeń losowych niesie ze sobą duże ryzyko.
