Istnieje grupa zawodów, którą obowiązuje tajemnica zawodowa. Co to za pojęcie i kto zobowiązany jest jej przestrzegać? W tym tekście dowiesz się, czym jest tajemnica zawodowa oraz czym różni się od tajemnicy służbowej.
Tajemnica zawodowa – definicja i zakres jej obowiązywania
Pewnie niejednokrotnie zdarzyło Ci się natknąć na pojęcie – tajemnica zawodowa. Co to dokładnie oznacza? Termin tajemnicy zawodowej pojawił się w polskim prawie stosunkowo niedawno, bowiem w dekrecie z dnia 26 października 1949 roku o ochronie tajemnicy państwowej i służbowej. Z kolei w latach 1970-1983 obowiązującą definicję można było znaleźć Kodeksie karnym, a następnie w ustawie z dnia 14 grudnia 1982 roku i ustawie z dnia 22 stycznia 1999 roku, która dotyczyła ochrony informacji niejawnych.
Termin tajemnica służbowa oznacza informację niejawną, czyli taką, która nie była tajemnicą państwową, lecz została pozyskana w wyniku wykonywania pracy służbowej lub prac zleconych. Jej ujawnienie mogłoby narazić na szkodę interes publiczny, interes państwa bądź chroniony interes obywateli. Termin ten został zniesiony ustawą z dnia 5 sierpnia 2010 roku o ochronie informacji niejawnych. To jednak nie oznacza, że nie istnieje pojęcie, jakim jest tajemnica służbowa.
Kodeks pracy wspomina o niej w artykule art. 100 §2 pkt 4. Brzmi on: Pracownik jest obowiązany w szczególności: dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.
Co to jest tajemnica zawodowa? To brak możliwości ujawnienia informacji, które zostały pozyskane w ramach wykonywania konkretnego zawodu. Tak w bardzo dużym skrócie można opisać to pojęcie.
Tajemnica zawodowa, a dokładnie jej zakres może zostać określony w przepisach danej organizacji czy też zakładu pracy. Najczęściej przybiera formę umowy lojalnościowej lub występuje w formie załączników bądź oświadczeń, które pracownik wypełnia i podpisuje wraz z zawarciem umowy. Jej nieprzestrzeganie wiąże się z wypowiedzeniem umowy o pracę, karą finansową, a nawet karą pozbawienia wolności.
Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej – kto jest objęty?
Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej ciąży przede wszystkim na konkretnych grupach zawodowych. Zalicza się do nich pracowników służby zdrowia – lekarzy, pielęgniarki, farmaceuci, psychiatrzy i psycholodzy. Tajemnicą zawodową objęci są również prawnicy, adwokaci, sędziowie, prokuratorzy, komornicy, notariusze czy radcy prawni.
Nie wszyscy wiedzą, że tajemnicę zawodową muszą zachowywać żołnierze zawodowi. Zabronione jest ujawnianie przez nich militarnych informacji. Również doradcy podatkowi, rzeczoznawcy majątkowi, operatorzy pocztowi czy biegli rewidenci muszą przestrzegać tajemnicy zawodowej. Oczywiście, z roku na rok przybywa nowych zawodów, które związane są tajemnicą służbową. Mowa tutaj o dietetykach, a nawet kosmetologach, którzy przed rozpoczęciem zabiegów pielęgnacyjnych przeprowadzają wywiad na temat stanu zdrowia swoich klientów. Tych informacji nie można ich nikomu udostępniać.
Oczywiście tajemnica zawodowa różni się od specyfiki wykonywanej pracy. Inne informacje będzie musiał zachować dla siebie lekarz, a inne doradca podatkowy, prawnik czy psychiatra. Utrzymanie ich w tajemnicy ma jeden cel – ochronę klientów oraz pacjentów.
Tajemnica służbowa a tajemnica zawodowa – różnice i podobieństwa
Tajemnica zawodowa, a tajemnica służbowa – czy te dwa pojęcia można używać naprzemiennie? Nie do końca! Tajemnicą służbową objęte są informacje uzyskane w związku z pełnioną funkcją, natomiast tajemnicą zawodową informacje uzyskane w związku z wykonywanym zawodem.
Kogo obowiązuje tajemnica służbowa? Każdą osobę zatrudnioną na podstawie stosunku pracy. Na pracownikach ciąży obowiązek służbowy zachowania w ścisłej tajemnicy informacji firmowych, które mogłyby narazić na szkodę pracodawcę.
Oczywiście tajemnica służbowa i tajemnica zawodowa mają także podobieństwa. Ich celem jest nieujawnianie newralgicznych danych, których wyciek mógłby narazić na szwank pracodawcę, klienta bądź też pacjenta.
Kodeks pracy a przepisy dotyczące tajemnicy zawodowej
Na chwilę obecną w polskich przepisach nie występuje pojęcie tajemnica zawodowa, lecz Kodeks Pracy nakłada na pracowników zachowanie informacji, których ujawnienie mogłoby narazić na szwank dobre imię pracodawcy, klienta bądź pacjenta.
Wiele grup zawodowych ma oddzielne przepisy, w których w szczególny sposób omówiona jest tajemnica zawodowa.
Tajemnica zawodowa lekarzy – ustawa
W przypadku lekarzy szczegółowo opisuje to Ustawa z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.
Pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego.
Tajemnica zawodowa dziennikarzy – przepisy
Na mocy Ustawy z dnia 26 stycznia 1984 roku Prawo prasowe została wprowadzona tajemnica zawodowa dziennikarska. Zgodnie z art. 15.1 Dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy:
1) danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również innych osób udzielających informacji opublikowanych albo przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych; 2) wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich.
Tajemnica zawodowa radców prawnych – co ją określa?
Ustawie z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych określa natomiast tajemnicę zawodową radcy prawnego. Artykuł 3 jasno stwierdza, że radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzieleniem pomocy prawnej.
Konsekwencje naruszenia tajemnicy zawodowej – jakie sankcje grożą?
Wspomnieliśmy, że tajemnica zawodowa nie jest na chwilę obecną zdefiniowana w polskim prawie. To wcale nie oznacza, że nie trzeba jej przestrzegać. Konsekwencje naruszenia tajemnicy zawodowej uzależnione są od tego, jakie informacje zostały upublicznione.
W Kodeksie Karnym, a dokładnie w Przestępstwa Przeciwko Ochronie Informacji znajduje się Art. 266 dotyczący ujawnienia tajemnicy służbowej i zawodowej. Brzmi on następująco:
§ 1. Kto, wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Funkcjonariusz publiczny, który ujawnia osobie nieuprawnionej informację niejawną o klauzuli "zastrzeżone" lub "poufne" lub informację, którą uzyskał w związku z wykonywaniem czynności służbowych, a której ujawnienie może narazić na szkodę prawnie chroniony interes, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Wyłączenie z tajemnicy zawodowej następuje wyłącznie w przypadku, gdy zagrożone jest zdrowie, życie pacjenta lub innych osób.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o kwestiach pokrewnych, takich jak umowa zachowania poufności, odwiedź blog ALEO.
