Składnikami majątku przedsiębiorstwa, obok na przykład nieruchomości, urządzeń czy gruntów, coraz częściej są licencje, koncesje czy też znaki towarowe, czyli tak zwane wartości niematerialne i prawne. Czym dokładnie są? Tego dowiecie się w naszym najnowszym tekście.
Z artykułu dowiesz się między innymi:
✔ cczym są wartości niematerialne i prawne;
✔ jak określić wartość początkową wartości niematerialnych i prawnych;
✔ jak amortyzują się wartości niematerialne i prawne w działalności gospodarczej.
Czym są wartości niematerialne i prawne w działalności – definicja
Definicję wartości niematerialnych i prawnych możemy znaleźć w Ustawie o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku:
Wartości niematerialne i prawne to nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki.
Wartości niematerialne i prawne należy ująć w sprawozdaniu finansowym gdy:
• prawdopodobne jest, że w przyszłości możliwe będzie osiągnięcie z nich korzyści majątkowych;
• możliwe jest ich wycenienie w sposób wiarygodny.;
Co możemy zatem zaliczyć do wyżej zdefiniowanych wartości niematerialnych i prawnych? Są to w szczególności:
• autorskie prawa majątkowe;
• prawa pokrewne;
• licencje;
• koncesje;
• prawa do wynalazków;
• prawa do patentów;
• prawa do znaków towarowych;
• prawa do wzorów użytkowych oraz zdobniczych;
• know-how (są to informacje o sposobie produkcji nie objęte patentami i umowami licencyjnymi).
Dodatkowo według wyżej wspomnianej ustawy do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabytą wartość firmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych. Co to oznacza w praktyce?
Wartość firmy to aktywa przedsiębiorstwa pomniejszone o jego zobowiązania. Wartość firmy powstaje w przypadku przejęć i jest wykazywana w sprawozdaniu finansowym. Jest to różnica między ceną nabycia innej jednostki lub jej części a wartością godziwą (wartość godziwą stanowi kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązania uregulowane na warunkach transakcji rynkowej) przejętych aktywów netto.
Koszty zakończonych prac rozwojowych to środki, które zostały poniesione na rozwój firmy na przykład przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem nowej technologii. Koszty te dzielimy na:
• koszty prac badawczych – działania, które prowadzą do nabycia nowej wiedzy (na przykład naukowej, technicznej lub medycznej). Mogą to także być poszukiwania alternatywnych procesów czy urządzeń.
• koszty prac rozwojowych – prace, które posiadają ściśle określony proces a jej koszty są wiarygodnie określone oraz techniczna przydatność danego wytworu została potwierdzona i udokumentowana.
Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych
Zgodnie z ustawą, wartości niematerialne i prawne to aktywa trwałe – można zatem dokonywać odpisów amortyzacyjnych. W związku z tym, że są to środki trwałe, powinna być prowadzona także ich ewidencja. Zgodnie z art Art. 22n. ust. 2 ustawy o PIT ewidencja powinna zawierać:
1) liczbę porządkową;
2) datę nabycia;
3) datę przyjęcia do używania;
4) określenie dokumentu stwierdzającego nabycie;
5) określenie środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej;
6) symbol Klasyfikacji Środków Trwałych;
7) wartość początkową;
8) stawkę amortyzacyjną;
9) kwotę odpisu amortyzacyjnego za dany rok podatkowy i narastająco za okres dokonywania tych odpisów, w tym także, gdy składnik majątku był kiedykolwiek wprowadzony do ewidencji (wykazu), a następnie z niej wykreślony i ponownie wprowadzony;
10) zaktualizowaną wartość początkową;
11) zaktualizowaną kwotę odpisów amortyzacyjnych;
12 )wartość ulepszenia zwiększającą wartość początkową;
13) datę likwidacji oraz jej przyczynę albo datę zbycia.
Zapisów dotyczących środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonuje się w ewidencji najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania. Późniejszy termin wprowadzenia uznaje się za ujawnienie środka trwałego
Przepisy prawa podatkowego nakazują dokonywanie odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych. Jak ją określić?
Z pomocą przychodzi art. 22g ust. 1 ustawy o PIT:
Za wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, z uwzględnieniem ust. 2-18, uważa się:
1) w razie odpłatnego nabycia – cenę ich nabycia, a jeżeli były używane przez podatnika przed wprowadzeniem ich do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych i nie były wcześniej amortyzowane – cenę ich nabycia, nie wyższą jednak od ich wartości rynkowej;
1a) w razie częściowo odpłatnego nabycia – cenę ich nabycia powiększoną o wartość przychodu, określonego w art. 11 ust. 2b;
2) w razie wytworzenia we własnym zakresie – koszt wytworzenia;;
3) w razie nabycia w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób – wartość rynkową z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości;;
4) w razie nabycia w postaci wkładu niepieniężnego (aportu) wniesionego do spółki niebędącej osobą prawną:
a) wartość początkową, od której dokonywane były odpisy amortyzacyjne – jeżeli przedmiot wkładu był amortyzowany;
b) wydatki poniesione na nabycie lub wytworzenie przedmiotu wkładu, niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów w jakiejkolwiek formie – jeżeli przedmiot wkładu nie był amortyzowany;
c) wartość określoną zgodnie z art. 19 – jeżeli ustalenie wydatków na nabycie lub wytworzenie przedmiotu wkładu przez wspólnika wnoszącego wkład, będącego osobą fizyczną, jest niemożliwe i przedmiot wkładu nie był wykorzystywany przez wnoszącego wkład w prowadzonej działalności gospodarczej, z wyłączeniem wartości niematerialnych i prawnych wytworzonych przez wspólnika we własnym zakresie;
5) w razie otrzymania w związku z likwidacją spółki lub osoby prawnej, z zastrzeżeniem ust. 14b, ustaloną przez podatnika wartość poszczególnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, nie wyższą jednak od ich wartości rynkowej.
Amortyzacja dokonuje się od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym dany tytuł wartości niematerialnych wprowadzono do ewidencji. Może ona być naliczana w równych ratach miesięcznie, kwartalnie lub jednorazowo na koniec roku podatkowego. Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się do momentu zrównania sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową.
Przedsiębiorcy muszą samodzielnie określić metodę amortyzacji (wyróżnia się trzy metody amortyzacji środków trwałych: metodę liniową, metodę degresywną, metodę naturalną) wartości niematerialnych i prawnych, terminy dokonywania odpisów amortyzacyjnych oraz stawkę amortyzacji. Stawki dla poszczególnych wartości niematerialnych i prawnych ustalane są samodzielnie – przepisy prawa podatkowego określają minimalne okresy dla wartości niematerialnych i prawnych (art. 16m ust. 1 ustawy o PIT):
okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych od wartości niematerialnych i prawnych nie może być krótszy niż:
• od licencji (sublicencji) na programy komputerowe oraz od praw autorskich – 24 miesiące;
• od licencji na wyświetlanie filmów oraz na emisję programów radiowych i telewizyjnych – 24 miesiące;
• od poniesionych kosztów zakończonych prac rozwojowych – 12 miesięcy;
• od pozostałych wartości niematerialnych i prawnych – 60 miesięcy.
Likwidacji wartości niematerialnych i prawnych odbywa się poprzez sporządzenie protokołu likwidacji -należy pamiętać aby niezamortyzowaną część wartości niematerialnej i prawnej zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.
Źródło grafiki: https://unsplash.com/photos/UXNXItayGmo
