Od 1 stycznia 2020 r. w życie weszły zmiany, które mocno wpłynęły na obrót gospodarczy i zasady zawierania umów pomiędzy przedsiębiorcami. Informacje o nowych regulacjach powinien znać każdy przedsiębiorca – niezależnie od tego, jaki jest rozmiar prowadzonej przez niego działalności. Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych dotyczy bowiem zarówno działalności prowadzonych w skali mikro, jak i tych największych. Zwłaszcza na dużych przedsiębiorców zostały nałożone dodatkowe obowiązki, których nieprzestrzeganie może grozić nawet odpowiedzialnością karną.
Z artykułu dowiesz się między innymi:
✔ jakie zmiany zaszły w umowach między przedsiębiorcami,
✔ jakie roszczenia przysługują przedsiębiorcy od dłużnika,
✔ jak długi termin zapłaty można ustalić w umowie,
✔ co zrobić, aby uzyskać zabezpieczenie swojego roszczenia,
✔ jakie obowiązki spoczywają na dużych przedsiębiorcach.
Wyższe odsetki
W transakcjach zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami, w przypadku powstania opóźnienia w płatnościach, wierzycielowi przysługuje specjalny rodzaj ustawowych odsetek – odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych. Do 31 grudnia 2019 r. wynosiły one 9,5% w skali roku. Obecnie odsetki te wynoszą aż 11,5% w skali roku. Warto o tym pamiętać przy obliczaniu należności odsetkowych.
Nowe progi rekompensaty
Oprócz odsetek za opóźnienie w zapłacie, wierzycielowi przysługuje dodatkowe roszczenie o zapłatę rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Przysługuje ona z mocy ustawy już od pierwszego dnia opóźnienia w spłacie świadczenia przez dłużnika. Do końca 2019 r. obowiązywała jedna stawka tej rekompensaty w wysokości 40 euro od każdej części świadczenia. W praktyce oznaczało to, że od każdej niezapłaconej w terminie faktury, wierzycielowi przysługiwało dodatkowe 40 euro.
Od 1 stycznia 2020 r. obowiązują trzy progi rekompensaty:
● 40 euro – przy wartości świadczenia głównego do 5 tys. zł włącznie;
● 70 euro – gdy niezapłacona należność mieści się pomiędzy 5 tys. zł a 49,9 tys. zł;
● 100 euro – gdy należność z faktury wynosi od 50 tys. zł wzwyż.
Przeliczanie wysokości rekompensaty następuje po średnim kursie NBP z ostatniego dnia roboczego w miesiącu wcześniejszym niż miesiąc, w którym roszczenie z faktury stało się wymagalne.
Zakaz zbywania roszczenia o rekompensatę
Do tej pory roszczenie o zapłatę rekompensaty za koszty odzyskiwania należności mogło być bez problemu przedmiotem umów cesji wierzytelności. Jako roszczenie cywilnoprawne podlegało takim samym zasadom obrotu, jak roszczenie o zapłatę należności głównej. W związku jednak z jego celem, jakim jest zrekompensowanie wierzycielowi faktu nieotrzymania zapłaty w terminie, ustawodawca zdecydował się wprowadzić od 1 stycznia 2020 r. ustawowy zakaz jego zbywania na rzecz podmiotów trzecich. Oznacza to, że roszczenie to może przysługiwać tylko i wyłącznie pierwotnemu wierzycielowi.
Maksymalne terminy zapłaty
Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych mocno wpłynęła na możliwości ustalania przez przedsiębiorców terminów zapłaty w zawieranych umowach. Wprowadzono maksymalny termin dla umów, w których wierzycielem jest mikro-, mały lub średni przedsiębiorca, zaś dłużnikiem jest podmiot o statusie dużego przedsiębiorcy. W przypadku takiej umowy ustalony termin zapłaty nie może przekroczyć 60 dni. Klauzula umowna ustanawiająca dłuższy termin jest z mocy prawa nieważna, a w jej miejsce stosuje się termin 60 dni.
W pozostałych umowach również wprowadzono maksymalny termin zapłaty (60 dni), jednak możliwe jest jego wydłużenie pod dwoma warunkami: ustalenie odmiennego terminu musi zostać wyraźnie wskazane w umowie oraz dłuższy termin w danym przypadku nie jest rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela. Warto podkreślić, że wierzyciel zawsze może wystąpić do sądu o ustalenie, że postanowienia umowne w tym zakresie są wobec niego rażąco nieuczciwe. Wówczas to na dłużniku spoczywa ciężar udowodnienia, że ustalony termin jest uczciwy i uzasadniony, np. właściwościami towaru lub usługi.
Dodatkowo, jeżeli określony w umowie termin zapłaty przekracza 120 dni, wierzyciel może od takiej umowy odstąpić lub ją wypowiedzieć. W przypadku skorzystania z prawa wypowiedzenia umowy, świadczenia pieniężne przysługujące od dłużnika z tytułu już dostarczonych towarów lub wykonanych usług stają się wymagalne w terminie 7 dni od dnia wypowiedzenia.
Zabezpieczenie roszczeń
Do tej pory, aby uzyskać zabezpieczenie, należało spełnić dwie przesłanki: uprawdopodobnić istnienie roszczenia oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. W praktyce, to właśnie z wykazaniem interesu prawnego wiążą się największe problemy, co ma wpływ na małe zainteresowanie korzystaniem z zabezpieczenia roszczeń. Tymczasem, jest to jedno z postępowań, które jest dla wierzyciela bardzo korzystne. Przede wszystkim pozwala na prowadzenie sprawy ze świadomością, że dochodzone roszczenie jest już zabezpieczone, więc dłużnik nie będzie wyzbywał się majątku w trakcie procesu.
Od 1 stycznia 2020 r. ustawodawca wprowadził ułatwienie dla wierzycieli. Teraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uznaje się automatycznie za uprawdopodobniony, jeżeli powód dochodzi zapłaty z tytułu transakcji handlowej, której wartość nie przekracza 75 tys. zł, a dochodzona należność nie została uregulowana w ciągu trzech miesięcy od dnia upływu terminu jej płatności.
Do uzyskania zabezpieczenia wystarczy więc wykazać, że dana umowa stanowiła transakcję handlową oraz podnieść okoliczność braku zapłaty przez trzy miesiące od upływu terminu zapłaty. Wtedy interes prawny musi zostać uznany przez sąd za uprawdopodobniony. Należy oczywiście pamiętać, że dotyczy to tylko przypadku, gdy wartość całej transakcji handlowej nie przekracza 75 tys. zł. Nie będzie to mieć więc zastosowania w przypadku “rozbicia” transakcji handlowej o wartości np. 80 tys. zł na dwa roszczenia po 40 tys. zł. Maksymalna wartość odnosi się bowiem do całości transakcji handlowej, a nie wartości poszczególnych jej części.
Obowiązki dużych przedsiębiorców
Na podmioty, które posiadają status dużego przedsiębiorcy, zostały nałożone dodatkowe obowiązki. Przede wszystkim, gdy duży przedsiębiorca jest dłużnikiem, to musi złożyć wierzycielowi specjalne oświadczenie o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy. Oświadczenie należy złożyć najpóźniej w momencie zawarcia transakcji handlowej i składa się je niezależnie od tego, czy wierzyciel należy do sektora MŚP, czy również jest dużym przedsiębiorcą. Brak złożenia takiego oświadczenia jest zagrożone karą grzywny.
Ponadto, podatkowe grupy kapitałowe oraz podmioty, u których wartość przychodu uzyskana w ostatnim roku podatkowym przekroczyła równowartość 50 mln euro, są obowiązane do składania specjalnych rocznych sprawozdań o stosowanych przez te podmioty terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Sprawozdania mają obejmować zarówno świadczenia otrzymane, jak również spełnione przez dany podmiot. Pierwsze sprawozdania mają zostać sporządzone do 31 stycznia 2021 r. i będą dotyczyły praktyk płatniczych stosowanych w 2020 r.
Stosowanie zmian
Wszystkie zmiany, regulujące na nowo zasady zawierania transakcji handlowych, stosuje się do transakcji zawartych po 1 stycznia 2020 r. Natomiast w przypadku transakcji, które zostały zawarte przed tą datą, stosuje się przepisy obowiązujące w momencie zawarcia danej transakcji.
Wyjątkiem jest tylko wysokość odsetek za opóźnienia w transakcjach handlowych oraz rekompensata za koszty odzyskiwania należności, których nowe wartości stosuje się również w przypadku, gdy transakcja handlowa została zawarta wcześniej, a roszczenie o odsetki lub rekompensatę stało się wymagalne po 1 stycznia 2020 r.
Wpis o zmianach w transakcjach handlowych przygotował Wojciech Jeliński, aplikant radcowski w Kancelarii Sienkiewicz i Zamroch. Radcowie prawni sp. p. i autor bloga Pozew z faktury, gdzie doradza przedsiębiorcom między innymi w sprawach gospodarczych, w szczególności przy sporządzaniu umów, zabezpieczeniu roszczeń oraz w prowadzeniu procesów gospodarczych.
