Badania okresowe pracowników to nie tylko wymóg prawny, ale także ważny element zapewnienia bezpieczeństwa i dobrego samopoczucia zatrudnionych. Zgodnie z obowiązującym prawem, pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, który nie posiada aktualnego orzeczenia lekarskiego. Sprawdźmy na jakich zasadach przeprowadza się badania lekarskie pracowników, co ile się je wykonuje i o czym należy pamiętać. Zapraszamy do lektury.
W poniższym artykule dowiesz się między innymi:
- jakie są rodzaje badań pracowniczych?
- jakie obowiązują terminy?
- kto ponosi koszty badań okresowych?
- jak uzyskać skierowanie na badania?
Badania okresowe a Kodeks pracy
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy stanowi fundamentalny obowiązek każdego pracownika. Pracownik jest zobowiązany do poddawania się regularnym badaniom lekarskim, w tym badaniom wstępnym, okresowym i kontrolnym, zalecanym przez lekarza medycyny pracy. Dodatkowo, powinien on bezwzględnie respektować wszelkie zalecenia medyczne.
Pracodawca natomiast ma obowiązek zapewnić wykonanie zaleceń lekarza prowadzącego opiekę zdrowotną nad pracownikami.
Prawo pracy jasno stanowi o tym, że pracodawca nie może dopuścić pracownika do wykonywania pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, potwierdzającego jego zdolność do pracy na konkretnym stanowisku.
W przypadku odmowy poddania się badaniom ze strony pracownika, pracodawca nie może dopuścić go do pracy. W takiej sytuacji, pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie za czas, w którym nie pracuje. Z drugiej strony - jeśli pracodawca dopuści pracownika do pracy, mimo braku aktualnych badań lekarskich, może to skutkować srogą karą w wysokości nawet do 30.000 zł.
Badania lekarskie do pracy - jakie są rodzaje?
Badania lekarskie pracownika obejmują 3 podstawowe badania profilaktyczne: wstępne, okresowe i kontrolne. Pracodawca jest zobowiązany skierować pracownika na każde z powyższych badań lekarskich. Poniżej przedstawiamy charakterystykę i okoliczności wykonania każdego z nich.
Badania wstępne
Badania wstępne do pracy są kojarzone z tymi, które wykonuje się przed podjęciem zatrudnienia. Nic bardziej mylnego. Zgodnie z art. 229. ust. 1 Kodeksu pracy, badanie wstępne do pracy muszą wykonać osoby:
● przyjmowane do pracy na podstawie stosunku pracy,
● pracownicy młodociani przenoszeni na stanowiska pracy,
● inni pracownicy przenoszeni na stanowiska, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
Osoby, które ponownie zostają zatrudnione przez tego samego pracodawcę na to samo stanowisko lub na stanowisko o identycznych warunkach pracy, nie są zobowiązane do przeprowadzenia badań wstępnych, jeśli nowa umowa o pracę zostanie podpisana w ciągu 30 dni od zakończenia poprzedniej umowy z tym pracodawcą.
Dodatkowo, badania okresowe nie są wymagane od osób przyjmowanych do pracy u innego pracodawcy na te same stanowisko, pod warunkiem, że przedstawią aktualne orzeczenie lekarskie, które potwierdza ich zdolność do pracy w warunkach opisanych w skierowaniu na badania lekarskie (orzeczenie wydane po 31 marca 2015 r.) oraz skierowanie na badania, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie lekarskie. Pracodawca musi również potwierdzić zgodność warunków pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie u poprzedniego pracodawcy z warunkami proponowanymi przez nowego pracodawcę.
Kolejnym warunkiem jest również to, że przerwa między zatrudnieniem u poprzedniego i nowego pracodawcy nie może przekraczać 30 dni oraz pracownik nie będzie wykonywał prac o charakterze szczególnie niebezpiecznym.
Badania okresowe
Kolejnym obowiązkowym dla pracownika rodzajem badań są badania okresowe. Wykonuje się je w celu potwierdzenia stanu zdrowia i zdolności do pracy na obecnie zajmowanym stanowisku. Jest to charakterystyczny rodzaj badań, dlatego też pracodawca może zlecać je cyklicznie. Szczególnie dzieje się tak w przypadku pełnienia przez pracownika pracy w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających.
Warto wiedzieć, że w dniu wykonania badań profilaktycznych, pracownikowi przysługuje dzień wolny, który jest w 100% płatny.
Badania kontrolne
Zgodnie z art 229 § 2 k.p, jeśli pracownik był niezdolny do pracy w wyniku choroby trwającej dłużej niż 30 dni, pracodawca ma obowiązek skierować go na badania kontrolne. Badania lekarskie w tym wypadku wykonuje się w celu zweryfikowania, czy stan zdrowia pracownika pozwala na jego dalsze wykonywanie pracy na dotychczasowym stanowisku.
Ponadto, pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub też pyłów zwłókniających, jest obowiązany zapewnić tym pracownikom okresowe badania lekarskie także:
- po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami,
- po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.
Co ile badania okresowe?
Częstotliwość badań okresowych ustala każdorazowo lekarz w zależności od stanu stanu zdrowia pracownika oraz warunków charakterystycznych dla zajmowanego stanowiska pracy. Zazwyczaj termin wykonania następnego badania okresowego jest liczony od pierwszego badania i podany jest na orzeczeniu lekarskim.
Może zdarzyć się sytuacja, że lekarz, który przeprowadzał badania profilaktyczne uzna za konieczne rozszerzenie ich o badania dodatkowe w celu dokonania prawidłowej oceny stanu zdrowia pracownika.
Kto wydaje skierowanie na badania lekarskie do pracy?
Na wszystkie badania pracownicze kieruje pracodawca. Na podstawie wydanego przez niego skierowania, pracownik zgłasza się do lekarza. Powinno być ono wydawane w dwóch egzemplarzach - jeden dla lekarza, a drugi do osoby kierowanej na badania. Skierowanie powinno zawierać informacje o stanowisku, na którym dana osoba będzie zatrudniona oraz stopień narażenia na czynniki niebezpieczne, szkodliwe lub uciążliwe. Bo odbytej wizycie
kopie skierowania wraz z orzeczeniem lekarskim należy przechowywać w aktach osobowych pracownika.
Wzór skierowania na badania lekarskie wraz z omówieniem znajdziesz tutaj: https://aleo.com/pl/blog/wzory-dokumentow/skierowanie-na-badania-lekarskie/
Czy okresowe badania lekarskie przeprowadzane są na koszt pracodawcy?
Zgodnie z przepisami prawa pracy, badania lekarskie okresowe i kontrolne przeprowadza się, o ile to możliwe, w czasie pracy pracownika. W przypadku konieczności ich wykonania poza standardowymi godzinami pracy, pracownikowi przysługuje prawo do zachowania wynagrodzenia za czas, w którym nie może pracować z tego powodu.
Na mocy art. 229 Kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom, na swój koszt, profilaktyczną opiekę lekarską na zasadach określonych w przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30.05.1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.
Jeśli badania wymagają podróży do innego miasta, pracownikowi przysługuje również zwrot kosztów przejazdu zgodnie z obowiązującymi zasadami dotyczącymi podróży służbowych. Rozliczenie badań lekarskich następuje zazwyczaj po powrocie pracownika od lekarza medycyny pracy.
Prawo do odwołania się od orzeczenia lekarskiego
Pracownikowi lub pracodawcy przysługuje prawo do do złożenia wniosku o ponowne badania lekarskiego w związku z niezgodzeniem się z decyzją lekarza. Czas na złożenie dokumentu to 7 dni od wydania zaświadczenia. Powtórne badanie jest wykonywane w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy w ciągu kolejnych 14 dni.
Co ważne, ponowne badanie jest ostateczne i nie można się od niego odwołać.
Badania lekarskie do pracy - podsumowanie
Podsumowując, regularne badania lekarskie stanowią istotny element w spełnianiu wymagań prawnych związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy. Wyróżnia się trzy rodzaje badań: wstępne, okresowe i kontrolne. Pracodawca jest zobowiązany sprawdzić stan zdrowia swojego pracownika przed dopuszczeniem go do pracy. Badania lekarskie obowiązują każdego pracownika, a przeciwstawianie się nim może wywoływać srogie konsekwencje. Orzeczenie wystawia lekarz medycyny pracy i tym samym daje zgodę na przystąpienie pracownika do pełnienia obowiązków na danym stanowisku pracy.
