Wiele osób zadaje sobie pytanie, czy umowa ustna jest ważna tak samo jak umowa sporządzona na piśmie? W skrócie odpowiedź brzmi: tak. Jednak diabeł tkwi zawsze w szczegółach i to właśnie na nich skupimy się w dzisiejszym tekście.
Z tego artykułu dowiesz się:
- czy umowa ustna jest ważna;
- w jakich sytuacjach umowa ustna jest niewystarczająca;
- czym się różni umowa ustna od umowy pisemnej;
- jak udowodnić zawarcie umowy ustnej;
- jakie są skutki niedotrzymania umowy ustnej.
Ważność umowy ustnej – podstawowe informacje
Codziennie zawieramy umowy ustne. Czasem sami nie zdajemy sobie z tego sprawy. Przykładem ustnej umowy jest np. umowa kupna-sprzedaży zwykłych produktów spożywczych w sklepach na bazarach i straganach. W tym przypadku akceptacja ceny oraz zapłata za towar równoznaczna jest z zawarciem umowy ustnej.
Wiele osób zastanawia się, czy umowa ustna jest ważna, zwłaszcza jeśli dogadali się z kimś na tak zwane słowo. Odpowiedź na to pytanie znajduje się w Kodeksie Cywilnym, a dokładnie w art. 353. Jego treść brzmi: „Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”.
Co to właściwie oznacza? W prawie cywilnym możliwa jest swoboda umów, a więc strony same decydują o treści i formie łączącej ich umowy.
W świetle aktualnych ustaleń o dopuszczalności umowy ustnej mówi jeszcze art. 60. Kodeksu Cywilnego. „Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli)”.
Z treści powyższych przepisów jasno wynika, że umowa ustna jest ważna, ale w niektórych przypadkach jej zawarcie jest niewystarczające. O jakie sytuacje dokładnie chodzi? Oto kilka przykładów:
- sprzedaż nieruchomości;
- sprzedaż samochodu;
- zrzeczenie się dziedziczenia;
- nawiązanie stosunku pracy;
- ustanowienie prawa użytkowania wieczystego;
- zawarcie umowy o dzieło ze zrzeczeniem się praw autorskich;
- wydzierżawienie bądź zbycie przedsiębiorstwa;
- ustanowienie prawa użytkowania wieczystego.
W tych przypadkach niemożliwe jest zawarcie umowy ustnej ze względu na powagę sprawy jak i zabezpieczenie obrotu prawnego. Wiąże się to również z trudnością pozyskania ewentualnych dowodów do sporu przed sądem, czy faktycznie, kiedy i w jakich okolicznościach umowa ustna została zawarta.
Kiedy umowa ustna jest ważna? W świetle prawa jest ważna zawsze, poza przypadkami, gdy ustawodawca zastrzegł inną formę dla zawarcia danej umowy. Czyli wtedy, gdy przepisy nie wymagają zachowania formy pisemnej umowy pod rygorem nieważności.
Porównanie umowy ustnej z pisemną – różnice i podobieństwa
Wspomnieliśmy w akapicie wyżej, że odpowiedź na to, czy umowa ustna jest tak samo ważna jak pisemna jest zasadniczo twierdząca. Teraz nadszedł czas, aby umówić różnicę i podobieństwa między umową ustną i pisemną.
Główną różnicą między umową ustną a pisemną jest brak jakichkolwiek dokumentów i zaświadczeń. W przypadku umowy ustnej nie ma również żadnych podpisów. Zawarcie umowy ustnej następuje w formie zgodnego oświadczenia woli pomiędzy co najmniej dwoma stronami. Podobieństwem są cele – zarówno w umowie ustnej, jak i pisemnej celem jest wywołanie określonego stosunku prawnego.
Jaka jest jeszcze różnica między umową ustną a pisemną? W przypadku zawarcia umowy ustnej następuje trudność z udowodnieniem, w jakich okolicznościach, gdzie, kiedy i czy w ogóle została zawarta. Tego problemu nie ma przy sporządzaniu umowy w formie pisemnej.
Jak udowodnić zawarcie umowy ustnej?
W wielu przypadkach możesz zdecydować się na zawarcie umowy w formie ustnej. Nie tylko wtedy, gdy kupujesz produkty w sklepach, ale również gdy potrzebujesz pomocy hydraulika, aby naprawił cieknący zlew i uzgadniasz z nim ustnie, ile to będzie kosztować.
Niestety nie zawsze umowa ustna to dobry wybór, zwłaszcza jeśli jesteś rozczarowany jej wykonaniem. Załóżmy, że zleciłeś pomalowanie ścian w mieszkaniu ekipie malarskiej. Podczas rozmowy zostało uzgodnione, co jest do wykonania i w jakim terminie. Wykonawca ustalił z Tobą również koszt takiego remontu, jednak nie wywiązał się ze złożonych deklaracji. Ściany zostały pomalowane niechlujnie, a fachowiec oczekuje wyższego wynagrodzenia, niż z góry ustalono. Co w takim razie zrobić?
Niedotrzymanie umowy ustnej bądź niewywiązanie się z niej niesie za sobą poważne konsekwencje prawne. W przypadku takiego konfliktu najlepiej rozstrzygnąć sprawę sądownie.
Skoro była zawarta umowa ustna – jak udowodnić omawiane w warunki? Obowiązek udowodnienia racji spoczywa na osobie, która chce wykazać, że doszło do danej czynności. Argumentowaniem racji mogą być zeznania świadków – współmałżonka, koleżanki, sąsiada, czyli osób, które były obecne przy zawieraniu umowy ustnej. Jednak i to nie daje stuprocentowej pewności, że sąd wydał korzystny dla nas wyrok.
Jak jeszcze udowodnić zawarcie umowy ustnej? Kluczowe jest posiadanie dowodów zawarcia takiej umowy. Mogą to być wiadomości e-mail, wiadomości SMS, faktura czy rachunek, który potwierdzi dokonanie transakcji.
Konsekwencje niedotrzymania umowy ustnej
Umowa ustna jest prawnie wiążąca i zobowiązuje obie strony do spełniania określonych zobowiązań. Jeśli jedna ze stron nie dotrzyma warunków umowy, to druga strona może dochodzić swoich praw w sądzie. Konsekwencje niedotrzymania umowy ustnej to przede wszystkim utrata zaufania, rozpoczęcie sporu cywilnego na drodze sądowej, a w poważnych przypadkach pociągnięcie do odpowiedzialności karnej.
Niedotrzymanie umowy ustnej może skutkować zasądzeniem odszkodowania, które należy wypłacić stronie poszkodowanej. Jego wysokość zależy od wielu czynników. Zasadniczo sąd nakłada odszkodowanie za bezpośrednie straty finansowe i za utracone korzyści, które osiągnęłaby strona poszkodowana, gdyby umowa ustna została wykonana zgodnie z tym jak pierwotnie zakładano.
Konsekwencją niedotrzymania umowy ustnej może być także orzeczenie sądu o konieczności wykonania umowy w naturze. Co to dokładnie oznacza? Strona, która nie wykonała określonej w umowie usługi, bądź wykonała ją niewłaściwie, jak najszybciej zobowiązana jest do tego, aby ją spełnić.
Kiedy naruszenie umowy może mieć konsekwencje karne? Jeśli osoba celowo wprowadziła drugą osobę w błąd i dopuściła się przy tym oszustwa, a celem tego było osiągnięcie korzyści materialnej. W tym przypadku to osoba poszkodowana musi wykazać, że druga strona celowo wprowadziła ją w błąd, a nie rozmyśliła się, bądź nie wywiązała się z umowy z powodu nieprzewidzianych i nagłych okoliczności.
Mamy nadzieję, że rozwialiśmy wszelkie wątpliwości dotyczące tego, czym jest oraz kiedy może być zawarta umowa ustna. Kodeks cywilny jasno określa, w jakich sytuacjach jest dozwolona, a kiedy nie należy korzystać z takiej formy umowy. Z kolejnymi wskazówkami możesz zapoznać się na blogu ALEO.
Aby uniknąć problemów takich jak niedotrzymanie umowy ustnej, warto zadbać o spisanie zabezpieczeń. To może znacznie ułatwić rozwiązanie ewentualnych sporów na drodze sądowej.
