Faktoring - Czym jest? Jakie wyróżniamy rodzaje faktoringu?

Faktoring wierzytelnościowy jest wyjątkową usługą finansową, dzięki której możliwa jest znacząca poprawa sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw. W Polsce usługi tego typu są dostępne od 1994 roku, a wraz z upływem lat ich popularność cały czas dynamicznie wzrasta. Duże powodzenie faktoringu powoduje, że jest ona oferowany na różnorodnych zasadach. Jakie są dokładne rodzaje faktoringu a także wady i zalety tego rozwiązania? Szczegółowe informacje na temat faktoringu przedstawiamy w poniższym kompleksowym poradniku. Zapraszamy do lektury.

Z poniższego artykułu dowiesz się m.in.:

• czym dokładnie jest faktoring?
• jakie są rodzaje faktoringu?
• jakie są wady i zalety faktoringu?
• kto powinien zdecydować się na faktoring?
• jak wygląda popularność faktoringu w Polsce?

Faktoring - co to?

Historia faktoringu w Polsce sięga 1994 roku. Od tego momentu usługa ta cieszy się coraz większym zainteresowaniem wśród przedsiębiorców, którzy chcieliby w efektywny i stosunkowo szybki poprawić swoją sytuację finansową a także ograniczyć ryzyko wystąpienia tzw. zatorów płatniczych. Czym jednak dokładnie jest faktoring? Pełna nazwa tej usługi to tzw. faktoring wierzytelnościowy. Jest to usługa polegająca na sprzedaży wystawionych przez przedsiębiorcę faktur w zamian za pieniądze.

Na skorzystanie z usługi faktoringu najczęściej decydują się ci właściciele firm, którzy przez dłuższy czas nie otrzymali środków z tytułu wystawionych przez siebie faktur. Należy oczywiście pamiętać o tym, że w obecnych realiach wielu przedsiębiorców, wychodząc na przeciw oczekiwaniom swoich kontrahentów, wystawia im faktury z bardzo długim terminem płatności, który wynosi niekiedy nawet 90 dni. Tak długi czas oczekiwania na przelew środków dla wielu przedsiębiorstw stanowi poważne ryzyko. Przykładowo: firma pozbawiona środków nie jest w stanie opłacić pensji pracownikom, podatków czy innych danin.

Faktoring polega na tym, iż przedsiębiorstwa kontaktuje się z wyspecjalizowaną firmą faktoringową bądź bankiem, czyli faktorem. Zadaniem faktora jest wykupienie od przedsiębiorcy, czyli faktoranta, faktur, a następnie wypłacenie mu określonej sumy pieniędzy. Czas oczekiwania na przelew środków jest zróżnicowany - może on wynieść od zaledwie kilku godzin do kilku dni. Wszystko uzależnione jest przede wszystkim od tego, na jaki rodzaj faktoringu zdecyduje się dany przedsiębiorca, a trzeba przyznać, że liczba dostępnych możliwości obecnie jest naprawdę imponująca.

Funkcje faktoringu

Faktoring pełni szereg funkcji, jednak najważniejsze są następujące:

• funkcja finansowania,
• funkcja administracyjna,
• funkcja gwarancyjna.

Należy nadmienić, że nie we wszystkich przypadkach usługa ta pełni wszystkie wspomniane wyżej funkcje jednocześnie. Wszystko zależy od wybranej formy faktoringu a także od indywidualnej sytuacji ekonomicznej konkretnego faktoranta.

Jakie są rodzaje faktoringu?

Faktoring to usługa, która na pierwszy rzut oka może się wydawać mało skomplikowana - przedsiębiorca sprzedaje faktury, faktor je wykupuje, a kontrahent spłaca należności. W rzeczywistości wszystko to jest znacznie bardziej skomplikowane. Specjaliści wyróżniają bardzo dużą liczbę podtypów faktoringu. Najpopularniejsze rodzaje faktoringu szczegółowo objaśniamy w kolejnych częściach tego poradnika.

Podział faktoringu ze względu na charakter zobowiązania

Jednym z kryteriów podziału faktoringu jest charakter zobowiązania. W tym kontekście wyróżnia się:

• Faktoring odwrotny, zamiennie określany jako faktoring zobowiązaniowy. Najprościej można scharakteryzować go jako przeciwieństwo klasycznego faktoringu. Jest on dedykowany kupującym, którzy chcieliby mieć pewność, że ich interesy zostaną zabezpieczone w przypadku, gdyby mieli problem ze spłatą swoich zobowiązań. W takiej sytuacji firma, która korzysta z faktoringu, wydłuża czas niezbędny na spłatę zobowiązania. Przed upływem terminu faktor przekazuje środki kontrahentowi, zaś kupujący od tego momentu ma obowiązek zwrócić uzyskane pieniądze o firmy faktoringowej. Niektóre przedsiębiorstwa czasem otrzymują specjalne gratyfikacje, jeśli spłacą należność przed terminem.
• Faktoring zakupowy. Jest to faktoring polegający na tym, iż przedsiębiorstwo może kupić dowolny towar bądź usługę z odroczonym terminem płatności. W tym przypadku firma faktoringowa opłaca całość bądź część kwoty zamówienia za pośrednictwem przelewu ekspresowego do dostawcy. Środki trafiają na jego konto od razu, co jest ogromnym ułatwieniem.
• Faktoring zaliczkowy. W tym przypadku po podpisaniu umowy między faktorem a faktorantem ten pierwszy otrzymuje tylko zaliczkę, która jest procentem kwoty wyszczególnionej w dokumencie sprzedaży. Reszta środków jest przekazywana wtedy, gdy dłużnik przekaże faktorowi należne środki.

Podział faktoringu ze względu na przejęcie ryzyka niewypłacalności kontrahenta

Oto rodzaje faktoringu ze względu na przejęcie ryzyka niewypłacalności kontrahenta:

• Faktoring pełny, zamiennie określany jako faktoring właściwy bądź faktoring bez regresu. Elementem wyróżniającym tę formę faktoringu jest fakt, że faktor jest w pełni odpowiedzialny za wykupioną przez siebie fakturę. Faktorant sprzedaje faktorowi fakturę, otrzymuje środki i sprawa się dla niego w tym momencie kończy. Wówczas kontrahent faktoranta otrzymuje stosowną informację o zmianie wierzyciela a także o numerze konta, na który musi przekazywać kolejne transze należności. Jeśli wystąpią jakiekolwiek problemy po stronie kontrahenta, wówczas za egzekwowanie należności odpowiada tylko i wyłącznie faktor.
• Faktoring niepełny, zamiennie określany jako faktoring niewłaściwy bądź faktoring z regresem. W tym przypadku to zadaniem faktoranta jest dopilnowanie, by jego kontrahent spłacił swoje wszystkie zadłużenia w odpowiednim terminie. Jeśli spłata należności nie nastąpi zgodnie z harmonogramem, wówczas faktorant będzie musiał zwrócić należności uzyskane od faktora zgodnie z terminami wskazanymi w podpisanej wcześniej umowie.
• Faktoring mieszany. Ten typ łączy w sobie najważniejsze cechy obu poprzednich rodzajów faktoringu. Polega to na tym, że faktor jest odpowiedzialny za niewypłacalność kontrahenta faktoranta, jednakże tylko do wysokości kwoty, którą wcześniej wskazano w podpisanej umowie. Gdy limit zostanie przekroczony, wówczas za egzekucję należności będzie odpowiadać faktorant.

Podział faktoringu ze względu na moment zawiadomienia dłużnika o zawartej umowie faktoringowej

Odmiany faktoringu są też rozróżniane pod kątem tego, kiedy następuje moment zawiadomienia dłużnika o zawartej umowie faktoringowej. Oto szczegółowe informacje:

• Faktoring jawny, zamiennie określany jako faktoring otwarty. Zgodnie z nazwą, polega on na tym, że dłużnik od samego początku ma pełną wiedzę na temat tego, iż doszło do zawarcia umowy faktoringowej. Co więcej, dłużnik musi wydać zgodę na sprzedaż wierzytelności. Gdy zgoda zostanie wydana, faktorant przekazuje formalnie wierzytelność faktorowi. Później faktorantowi przekazywana jest należność. Warto nadmienić, że w tej formie faktoringu szczególną uwagę zwraca się na sytuację majątkową dłużnika. Podpisanie umowy faktoringowej uzależnione jest od tego, czy dłużnik zostanie pozytywnie oceniony pod tym kątem.
• Faktoring tajny, zamiennie określany jako faktoring cichy lub faktoring ukryty. Jak nazwa wskazuje, w tym przypadku kontrahent nie jest informowany o cesji wierzytelności. Na wybór tego rozwiązania zazwyczaj decydują się ci przedsiębiorcy, którzy nie chcieliby, żeby doszło do pogorszenia ich relacji z kontrahentami. Niejednokrotnie klienci uznają skorzystanie z usług firmy faktoringowej za nieufność. Innym powodem, dla którego wybiera się często faktoring tajny, jest to, że czasem zdarza się, że kontrahenci nie chcą wyrazić zgody na przekazanie wierzytelności.
• Faktoring półotwarty. Jest to rodzaj faktoringu, który wyróżnia się zastosowaniem pewnych rozwiązań z obu wcześniej opisanych. Mianowicie: w tym przypadku kontrahent otrzymuje informację na temat przekazania należności faktorowi wraz z przedsądowym wezwaniem do zapłaty, czyli wtedy, gdy bardzo długo zwleka z uiszczeniem swoich należności. Tym samym osoby, które spłacają swoją należność zgodnie z planem, nie będą wiedziały o tym, że doszło do zmiany właściciela wystawionej wcześniej faktury.

Podział faktoringu ze względu na sposób korzystania z usług faktoringowych

Odmienne nazewnictwo w odniesieniu do faktoringu stosuje się także ze względu na sposób korzystania z tego typu usług. Rodzaje faktoringu z uwzględnieniem tych czynników są następujące:

• Faktoring globalny. Usługa polega na tym, że faktorant przekazuje wyspecjalizowanej firmie faktoringowej wszystkie faktury, które wystawia swoim partnerom biznesowym. Wykaz firm, z którymi współpracuje, jest wskazany w umowie faktoringowej. Później jedynie jego rolą jest zgłaszanie, które chciałby sfinansować w pierwszej kolejności. To rozwiązanie dedykowane jest właścicielom firm, którzy niejednokrotnie borykają się z zatorami płatniczymi oraz wystawiają faktury z wyjątkowo długim terminem płatności.
• Faktoring pojedynczy. W tym przypadku firmie faktoringowej przekazuje się - zgodnie z nazwą - tylko wybrane faktury. Ten rodzaj faktoringu jest dedykowany tym przedsiębiorstwom, które nie mają zbyt wielu problemów z wypłacalnością, jednak chciałyby mieć możliwość sięgnięcia po środki w krótkim czasie, gdyby zaszła taka potrzeba.

Podział faktoringu ze względu na charakter prowadzonej współpracy z kontrahentami

W tym zakresie rozróżnia się następujące rodzaje faktoringu:

• Faktoring krajowy. Jego wyróżnikiem jest fakt, iż mogą korzystać z niego wyłącznie te firmy, które są zarejestrowane w Polsce oraz prowadzą działalność wyłącznie na terenie naszego kraju.
• Faktoring międzynarodowy. Jest on przeznaczony dla przedsiębiorstw, które zajmują się realizowaniem różnego rodzaju transakcji poza granicami Polski. W ramach faktoringu międzynarodowego wyróżnia się także podtypy: faktoring eksportowy, który pomaga przedsiębiorstwom sprzedającym towary poza granice Polski utrzymać dobrą kondycję finansową a także faktoring importowy, który dedykowany jest przedsiębiorcom zajmującym się sprowadzaniem różnego rodzaju towarów do naszego kraju.

Podział faktoringu ze względu na instytucję, która udziela finansowania

Specjaliści rozróżniają też typy faktoringu ze względu na instytucję, która udziela finansowania, takie jak:

• Faktoring pozabankowy. Świadczeniem usług w tym zakresie zajmują się wyspecjalizowane przedsiębiorstwa. Instytucje pozabankowe chętniej udzielają finansowania oraz są bardziej skłonne współpracować z małymi firmami. Jednocześnie koszty związane ze skorzystaniem z usługi faktoringu pozabankowego są wyższe.
• Faktoring bankowy. Aby podpisać umowę, trzeba spełnić szereg warunków, przede wszystkim mieć zdolność kredytową i historię kredytową. Z drugiej strony koszt skorzystania z takiej usługi jest niższy niż przy faktoringu pozabankowym.

Dla kogo faktoring będzie optymalnym rozwiązaniem?

Którzy przedsiębiorcy powinni poważnie zastanowić się nad możliwością skorzystania z faktoringu? Tak naprawdę jest to doskonałe rozwiązanie dla wszystkich przedsiębiorstw bez względu na skalę działalności czy branżę. Jest to dobry wybór dla tych, którzy współpracują z różnymi kontrahentami oraz wystawiają faktury z długim terminem płatności. Dzięki faktoringowi przedsiębiorca nie będzie musiał obawiać się, że w pewnym momencie skala zatorów płatniczych będzie tak duża, że nie wypłaci swoim pracownikom pensji na czas lub nie zrealizuje priorytetowych inwestycji.

Faktoring to także dobra opcja dla tych firm, które obecnie nie mogą pozwolić sobie na oferowanie długich terminów płatności, jednak chciałyby to zmienić, by pozyskać nowych kontrahentów. Omawiana usługa jest też świetnym wyborem dla tych przedsiębiorców, którzy z powodu krótkiego stażu bądź braku historii kredytowej nie mają szans na uzyskanie kredytu w banku.

Największym zainteresowaniem faktoring cieszy się w sektorze budowlanym, transportowym, produkcyjnym, handlowym, usługowym i HoReCa, ponieważ to właśnie tam zazwyczaj wystawiane są faktury z bardzo długim terminem. Jedyny warunek, jaki koniecznie powinien zostać spełniony do tego, by móc skorzystać z faktoringu, jest to, że przedsiębiorstwo musi realizować rozliczenia z kontrahentami w formie bezgotówkowej a także wystawiać faktury z odroczonym terminem płatności.

Jakie są zalety i wady faktoringu?

Na skorzystanie z usługi faktoringu decyduje się ogromna liczba przedsiębiorców. Jest to związane z tym, iż ma ona bardzo wiele zalet. Do grona najważniejszych atutów faktoringu zaliczamy:

• wzrost bezpieczeństwa realizowanych transakcji,
• mniejsze ryzyko wystąpienia zatorów płatniczych oraz poprawa płynności,
• doskonały sposób na szybkie otrzymanie gotówki,
• faktoring nie przyczynia się do obciążenia bilansu przedsiębiorstwa (w porównaniu z kredytem),
• faktoring nie powoduje obniżenia zdolności kredytowej przedsiębiorstwa,
• faktoring nie wiąże się z potrzebą zabezpieczania wierzytelności,
• koszty finansowania można odliczyć od VAT oraz podatku dochodowego,
• pieniądze uzyskane w ramach faktoringu przedsiębiorca może przeznaczyć na dowolnie wybrany przez siebie cel, np. na wypłaty dla pracowników czy realizację niezbędnych inwestycji w firmie,
• bardzo krótki czas oczekiwania na przelew środków - w niektórych przypadkach faktor przekazuje środki w zaledwie kilka godzin,
• faktoring to sposób na przekazanie odpowiedzialności za niewypłacalność kontrahenta na faktora (jeśli wybiera się faktoring bez regresu),
• przedsiębiorca może skupić się na swoich podstawowych zadaniach, np. na planowaniu strategii i nie musi obawiać się o to, że wystąpią nagłe problemy finansowe związane z brakiem środków z tytułu wystawionych faktur.

Z kolei najistotniejsze wady faktoringu to:

• większe ryzyko pogorszenia się relacji przedsiębiorcy z klientami oraz utraty zaufania,
• konieczność poniesienia kosztu związanego ze skorzystaniem z faktoringu - przedsiębiorca nie otrzymuje całej kwoty wynikającej z tytułu wystawionych faktur, gdyż faktor pobiera prowizję,
• wysoki poziom skomplikowania - niektóre rodzaje faktoringu cechuje to, iż korzystanie z nich wiąże się z koniecznością dopełniania wielu formalności,
• niektóre firmy faktoringowe odmawiają współpracy z małymi firmami, co może stanowić poważną przeszkodę.

Jak powinna wyglądać umowa faktoringowa?

Za sporządzenie umowy faktoringowej zazwyczaj odpowiada faktor, jednak przed skorzystaniem z tej usługi i złożeniem podpisu warto dowiedzieć się więcej na temat tego, co dokładnie powinno znaleźć się w takim dokumencie. Umowa faktoringowa zalicza się do grona umów nienazwanych, czyli mieszanych.

Przede wszystkim w umowie muszą być oczywiście być wskazane szczegółowo jej strony - muszą zatem znaleźć się tam dane faktora oraz faktoranta. Jest to istotne, ponieważ stroną umowy nie jest kontrahent, czyli dłużnik mimo iż to właśnie jego także dotyczy sprawa. Co więcej, niektóre typy faktoringu zakładają nawet, że dłużnik nie dowie się nigdy o tym, iż doszło do sprzedaży wierzytelności innemu podmiotowi.

Bardzo istotnym elementem każdej umowy faktoringowej musi być oczywiście niezwykle dokładne opisanie całej wierzytelności. Muszą być wyszczególnione informacje takie jak wartość faktury, termin płatności, dane dłużnika a także informacja na temat tego, z jakiego tytułu musi być zrealizowana płatność (np. wykonanie usługi X, sprzedaż produktu Y itd.). Najlepiej, gdy opis wierzytelności zawiera szereg dokumentów, które potwierdzają, że doszło do realizacji konkretnej usługi. Może to być na przykład faktura za zrealizowane zamówienie. Jeśli faktura VAT nie będzie stanowiła załącznika do umowy, będzie to dość istotnym uchybieniem.

Po szczegółowym opisaniu wierzytelności w umowie muszą znaleźć się informacje na temat przeniesienia wierzytelności a także wytyczne na temat tego, czy i jak dłużnik będzie informowany o zmianie właściciela wierzytelności. W tym miejscu strony umowy powinny też określić, jaki rodzaj faktoringu wybrano, np. pełny, niepełny, mieszany itd.

Nieodłącznym elementem umowy faktoringowej powinny też być wyjaśnienia faktora odnośnie stanu prawnego wierzytelności. Jego obowiązkiem jest zadeklarowanie, że nie doszło do przedawnienia wierzytelności bądź do zajęcia jej przez organ egzekucyjny - komornika. W umowie trzeba też nadmienić, która ze stron umowy ponosi ryzyko związane z niewypłacalnością dłużnika. Wspomniany dokument musi też koniecznie zawierać informacje na temat tego, jakie są obowiązki stron umowy, czyli faktora i faktoranta. Należy szczegółowo opisać, ile faktor zapłaci faktorantowi a także ile wyniesie jego wynagrodzenie w zamian za udzielenie finansowania faktorowi. Na końcu każda ze stron musi złożyć własnoręczny podpis pod dokumentem - bez tego będzie on oczywiście nieważny.

Faktoring a kredyt

Wielu przedsiębiorców zastanawia się nad tym, jakie są różnice między faktoringiem a kredytem. Trzeba przyznać, że jest ich naprawdę sporo. Przede wszystkim, faktoring cechuje to, że w tym przypadku instytucja udzielająca finansowania bardziej szczegółowo analizuje zdolność kredytową dłużnika, a nie klienta. Z kolei instytucje bankowe udzielające kredytów podchodzą bardzo drobiazgowo do analizy zdolności i historii kredytowej potencjalnego klienta. Dodatkowo, liczba formalności związanych z ubieganiem się o kredyt gotówkowy jest nieporównywalnie większa niż w przypadku faktoringu. Faktoring to doskonałe rozwiązanie, jeśli przedsiębiorstwo potrzebuje gotówki "na już". Niejednokrotnie zdarza się, że klienci wybierający faktoring mogą otrzymać środki po upływie zaledwie kilku godzin, co w przypadku kredytów nie występuje tak często.

Kolejna różnica dotyczy kosztów. Trzeba mieć świadomość, że koszt zaciągnięcia kredytu zazwyczaj jest niższy niż skorzystanie z usługi faktoringu. Na kredyt składają się koszty takie jak ubezpieczenie, prowizja, odsetki i inne opłaty. Z kolei w faktoringu faktor pobiera prowizję od kwoty należności widniejącej na fakturze. Oprócz tego, firmy faktoringowe pobierają też opłaty dodatkowe, na przykład ubezpieczenie na okoliczność niewypłacalności dłużnika. Trzeba też mieć na uwadze fakt, że firmy faktoringowe oferują szeroki wachlarz dodatkowych usług. Mianowicie: mogą one na przykład zajmować się windykacją należności, kontaktem z dłużnikiem oraz na bieżąco monitorować wierzytelność. Banki także oferują wiele usług dodatkowych, jednak ich specyfika jest oczywiście zupełnie inna.

Ile kosztuje faktoring bankowy?

Faktoring bankowy to taki, który jest udzielany przez banki. Jak wygląda koszt tego typu usługi? W tym przypadku na koszt składają się następujące elementy:

• WIBOR - z angielskiego Warsaw Interbank Offered Rate. Mianem tym określa się oprocentowanie pożyczek na rynku międzybankowym. Wskaźnik ten ustala się na określony czas, np. miesiąc, kwartał, rok itd. W przypadku faktoringu zazwyczaj stosuje się WIBOR miesięczny lub trzymiesięczny, bardzo rzadko można spotkać inne formy.
• Odsetki. Marża, czyli odsetki, to jedno z najważniejszych źródeł dochodów instytucji bankowych. W przypadku faktoringu poziom odsetek wynosi około 0,3 do maksymalnie 3 procent w skali miesiąca. Dokładna wysokość oprocentowania zależy oczywiście od indywidualnej polityki prowadzonej przez daną instytucję.
• Prowizja operacyjna. Ten koszt uzależniony jest w bezpośredni sposób od tego, jaka jest kwota należności do spłaty. Oprócz tego, wpływa na niego też termin płatności. Banki zazwyczaj stosują osobne progi prowizyjne dla różnych typów faktur w zależności od tego, czy termin spłaty wynosi 30, 60 bądź 90 dni. Zasada jest prosta: im termin spłaty jest krótszy, tym wysokość prowizji nałożona na faktoranta będzie mniejsza.

Ile kosztuje faktoring pozabankowy?

W przypadku faktoringu pozabankowego zasady są nieco inne. Najczęściej jest tutaj zastosowana jedna prowizja, określana mianem prowizji faktoringowej, której oprocentowanie podawane jest w skali miesiąca. Faktoring pozabankowy zazwyczaj jest droższy, jednak zasady jego obliczania są bardziej transparentne. Faktorant już w momencie podpisywania umowy bardzo dobrze wie, jaki dokładnie będzie koszt związany ze skorzystaniem z omawianej usługi.

Jaka jest popularność faktoringu w Polsce?

Faktoring pojawił się w Polsce w 1994 roku i niedługo później stał się jedną z najchętniej wybieranych przez przedsiębiorców usług finansowych. Oczywiście, w początkowych latach wielu przedsiębiorców nie miało wiedzy na temat tego, czym jest faktoring i jakie korzyści przynosi, jednak wraz z upływem czasu świadomość przedsiębiorców rosła.

Faktorzy utworzyli nawet specjalną Konfederację Instytucji Faktoringowych, a w 2006 roku powstał Polski Związek Faktorów. Obie instytucje odpowiadają za współpracę wszystkich wyspecjalizowanych firm zajmujących się świadczeniem usług faktoringowych a także za popularyzowanie wiedzy na temat korzyści wynikających z korzystania z faktoringu. Na przestrzeni kolejnych lat widać było, że zainteresowanie faktoringiem cały czas rosło. Bardzo duży wzrost liczby przedsiębiorców korzystających z faktoringu nastąpił w 2021 roku - wówczas liczba klientów firm faktoringowych wyniosła ponad 5000.