Szkolenie BHP – co ile lat i jak powinno przebiegać?

Szkolenia BHP są często traktowane jak nieprzyjemny obowiązek, i to zarówno przez pracodawców, jak i pracowników. Niezliczone są natomiast przykłady, gdy umiejętności pozyskane podczas szkoleń uratowały życie lub zdrowie pracownika, a niestosowanie się do zasad doprowadziło do wypadku. Sprawdź, jakie są obowiązki pracodawcy dotyczące szkoleń BHP.

Z artykułu dowiesz się między innymi:
✔ jakie są rodzaje szkoleń BHP,
✔ ile trwa szkolenie BHP,
✔ jak często trzeba powtarzać szkolenia BHP,
✔ jakie akty prawne regulują tematykę szkoleń BHP.

Kogo dotyczą przepisy o szkoleniach BHP?

Jedna z głównych zasad prawa pracy, wyrażona w art. 15 kodeksu pracy, mówi o tym, że pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Pracodawcą stajesz się w momencie, kiedy zatrudniasz choćby jednego pracownika. Zaczynasz być wówczas podmiotem wielu przepisów regulujących tematykę BHP. Co ważne, musisz zadbać nie tylko o to, by Twoi pracownicy byli odpowiednio przeszkoleni, ale sam jesteś zobowiązany przejść odpowiednie szkolenie BHP.

Szkolenia BHP – podstawa prawna

Kodeks pracy zawiera ogólne regulacje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Art. 2373 kodeksu pracy stanowi, że pracodawca nie może dopuścić do wykonywania obowiązków pracownika, który nie ma odpowiednich kwalifikacji, umiejętności, a także nie zna dostatecznie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jeśli jesteś pracodawcą, masz obowiązek zapewnić każdemu nowemu pracownikowi odpowiednie przeszkolenie oraz dbać o regularne prowadzenie szkoleń okresowych. Szkolenia te powinny odbywać się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

O tym, jakie są rodzaje szkoleń BHP, ile trwa oraz ile jest ważne szkolenie BHP, dowiesz się m.in. z tzw. rozporządzenia w sprawie szkoleń BHP. Czytając je, zwróć uwagę na to, że od dnia publikacji treść uległa zmianie trzykrotnie (sprawdź trzy rozporządzenia zmieniające: 1, 2, 3).

Rodzaje szkoleń BHP – wstępne i okresowe

Wyżej powołane rozporządzenie w sprawie szkoleń BHP dzieli je na dwie główne kategorie: szkolenia wstępne i okresowe.

Szkolenie wstępne BHP

To szkolenie ogólne (tzw. instruktaż ogólny) i szkolenie stanowiskowe (tzw. instruktaż stanowiskowy). Co dokładnie oznaczają dwa wymienione terminy?

Szkolenie ogólne – w jego trakcie każdy nowo zatrudniony pracownik, przed dopuszczeniem do pracy, powinien zapoznać się z ogólnymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w kodeksie pracy, układach zbiorowych pracy i regulaminach pracy. Powinny mu zostać przedstawione zasady BHP obowiązujące w danym zakładzie pracy oraz zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

Szkolenie stanowiskowe – przeprowadzane jest przed dopuszczeniem pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Podczas szkolenia należy przedstawić informacje dotyczące ryzyka zawodowego występującego na danym stanowisku, a także sposoby ochrony przed takimi zagrożeniami. W przeciwieństwie do ogólnego, szkolenie stanowiskowe muszą odbyć tylko pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych lub innych, na których występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych.

Po zakończeniu szkolenia wstępnego i instruktażowego (jeśli takie było wymagane) pracownik powinien podpisać kartę szkolenia wstępnego, która potwierdza jego udział. Podpisaną kartę należy dołączyć do akt osobowych pracownika.

Pamiętaj!

Chociaż w rozporządzeniu mowa jest o szkoleniach BHP dla pracowników, musisz pamiętać o tym, że szkolenie wstępne (zarówno ogólne, jak i stanowiskowe) powinni przejść także studenci, którzy odbywają w Twojej firmie praktykę, oraz uczniowie, którzy są przydzieleni do praktycznej nauki zawodu.

Szkolenia okresowe BHP

Odrębną grupą szkoleń BHP są szkolenia okresowe. Nazwa słusznie sugeruje, że są to szkolenia cykliczne, które należy co jakiś czas powtarzać. Celem takich szkoleń jest aktualizacja oraz utrwalenie wiedzy i umiejętności w dziedzinie BHP. Szkolenia okresowe BHP nie są obowiązkowe dla wszystkich pracowników. Według rozporządzenia muszą je przechodzić:

• pracodawcy oraz inne osoby kierujące pracownikami, np. kierownicy, mistrzowie, brygadziści,
• pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych,
• pracownicy inżynieryjno-techniczni, np. projektanci, konstruktorzy maszyn, technolodzy, organizatorzy produkcji,
• pracownicy służby BHP i osoby wykonujące zadania tej służby,
• pracownicy na stanowiskach administracyjno-biurowych,
• inne osoby, które pracują w warunkach uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia,
• pracownicy, których obowiązki są bezpośrednio związane z odpowiedzialnością z zakresu BHP.

Pamiętaj!

Integralną częścią rozporządzenia w sprawie szkoleń BHP są załączniki, które zawierają ramowe plany szkoleń BHP. Są one podstawą do opracowania programu szkoleń w danym zakładzie pracy. Pamiętaj, by programy szkoleń przechowywać w dokumentacji firmowej.

Częstotliwość szkoleń BHP

Kodeks pracy i rozporządzenie o szkoleniach BHP wyraźnie określają, jak często szkolenia BHP powinny być powtarzane. Częstotliwość szkoleń okresowych BHP zależy od rodzaju pracy i warunków jej wykonywania. Powinny odbywać się one nie rzadziej niż:

• raz na 1 rok – pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych, na których wykonywane są prace szczególnie niebezpieczne,
• raz na 3 lata – pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych,
• raz na 5 lat – pracodawcy oraz inne osoby kierujące pracownikami, np. kierownicy, mistrzowie, brygadziści,
• raz na 5 lat – pracownicy inżynieryjno-techniczni, np. projektanci, konstruktorzy maszyn, technolodzy, organizatorzy produkcji,
• raz na 5 lat – pracownicy służby BHP i osoby wykonujące zadania tej służby,
• raz na 5 lat – osoby, których praca jest związana z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo odpowiedzialnością z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,
• raz na 6 lat – pracownicy na stanowiskach administracyjno-biurowych,
• brak wymogu szkoleń okresowych – pracownicy na stanowiskach administracyjno-biurowych, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka (w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych).

Ile trwa szkolenie BHP?

Rozporządzenie precyzyjnie określa zarówno minimalny czas trwania każdego szkolenia, jak i formę, w jakiej dane szkolenie może się odbyć. Warto zaznaczyć, że czas podany jest w godzinach lekcyjnych, trwających 45 minut:

• szkolenie wstępne ogólne – minimum 3 godziny lekcyjne (w formie instruktażu);
• szkolenie stanowiskowe – jego czas uzależniony jest od przygotowania zawodowego pracownika, jego stażu pracy, rodzaju pracy i zagrożeń występujących na danym stanowisku. Dla pracowników administracyjno-biurowych narażonych na działanie czynników uciążliwych minimalny czas szkolenia to 2 godziny lekcyjne, a dla pozostałych pracowników – minimum 8 godzin lekcyjnych (w formie instruktażu);
• szkolenia okresowe powinny trwać:
  • minimum 8 godzin lekcyjnych – dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych (w formie instruktażu na stanowisku pracy i wykładu),
  • minimum 16 godzin lekcyjnych – dla pracodawców oraz innych osób kierujących pracownikami, np. kierowników, mistrzów, brygadzistów (w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego),
  • minimum 16 godzin lekcyjnych – dla pracowników inżynieryjno-technicznych, np. projektantów, konstruktorów maszyn, technologów, organizatorów produkcji (w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego),
  • minimum 32 godziny lekcyjne (w tym 4 godziny ćwiczeń) – dla pracowników służby BHP oraz osób wykonujących zadania tej służby (w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego),
  • minimum 8 godzin lekcyjnych – dla pracowników, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo odpowiedzialnością z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego),
  • minimum 8 godzin lekcyjnych – dla pracowników na stanowiskach administracyjno-biurowych, gdzie występuje wyższa niż trzecia kategoria ryzyka zawodowego oraz dla innych pracowników, których nie wymieniono powyżej (w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego),
  • brak wymogu szkoleń okresowych – dla pracowników na stanowiskach administracyjno-biurowych, na których ustalono nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka zawodowego.

Ustawodawca w określonych przypadkach przewidział możliwość szkolenia w formie samokształcenia kierowanego, które polega na samodzielnej nauce pracownika w oparciu o dostarczone mu materiały (np. prezentacje, przepisy prawne, ćwiczenia, a także z wykorzystaniem platformy e-learningowej). Szkolenie BHP realizowane w tej formie zawsze musi zakończyć się egzaminem weryfikującym wiedzę pracowników.

Kto może prowadzić szkolenie BHP?

Wraz z podziałem szkoleń BHP na różne typy ustawodawca wskazał także, kto może prowadzić poszczególne szkolenia. Zgodnie z rozporządzeniem:

• szkolenie wstępne BHP – może je prowadzić pracownik służby BHP, osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo pracodawca, który sam wykonuje takie zadania. Szkolić może także pracownik wyznaczony przez pracodawcę, który ma zasób wiedzy i umiejętności zapewniający właściwą realizację programu instruktażu oraz aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy;
• szkolenie stanowiskowe BHP – instruktaż stanowiskowy przeprowadza pracodawca lub wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami, jeżeli ma ona odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe, jak również jest przeszkolona w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego;
• szkolenia okresowe BHP dla pracowników – może je organizować i prowadzić pracodawca (po odpowiednim przeszkoleniu) lub, na zlecenie pracodawcy, jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie BHP;
• szkolenia BHP dla pracodawców, pracowników służb BHP – mogą być prowadzone jedynie przez jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie BHP. Jeśli pracodawca chciałby wykonywać zadania służby BHP, musi przejść odpowiednie szkolenie w formie kursu lub seminarium.

Uwaga!

Pracodawca zatrudniający powyżej 100 pracowników powinien powołać służbę BHP złożoną z osób pozostających w stosunku pracy. W firmach o mniejszym stanie zatrudnienia zadania dotyczące BHP mogą zostać powierzone pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy, a w niektórych sytuacjach wypełniać może je sam pracodawca lub specjalista z zewnątrz.

Choć przeprowadzanie szkoleń BHP jest kolejnym z wielu obowiązków nakładanych na przedsiębiorców, należy traktować je nie jako przykrą konieczność, ale jako bardzo przydatną profilaktykę. Żaden pracodawca nie chce bowiem, by pracownicy nieumiejętnie obsługiwali urządzenia lub ulegali wypadkom podczas pracy. Rzetelnie przeprowadzone szkolenia, czy to ogólne, czy instruktażowe, znacząco podnoszą wydajność pracownika, a przede wszystkim wpływają na jego bezpieczeństwo.