Gdy publikujesz autorskie zdjęcia lub opisy w Internecie, to może zdarzyć się tak, że ktoś je bez Twojej zgody pobierze lub skopiuje i umieści na swojej stronie internetowej. Może to dotyczyć zarówno zdjęć lub grafiki, jak również opisu, czy całego artykułu. W niektórych przypadkach kopiowane są nawet całe strony internetowe! Jak się przed tym bronić?
Z artykułu dowiesz się między innymi:
✔ co obejmuje ochrona praw osobistych i majątkowych,
✔ czego możesz żądać w razie kradzieży zdjęć lub opisów,
✔ kiedy przysługuje Ci ochrona prawnoautorska.
Umieszczenie zdjęcia w Internecie nie równa się zgodzie na rozpowszechnianie
Powinieneś pamiętać, że samo umieszczenie utworu w Internecie, w tym w medium społecznościowym, takim jak np. Facebook, nie oznacza (wbrew powszechnemu rozumieniu) zgody na nieograniczone wykorzystywanie tego utworu przez inne osoby. Jeżeli ktoś powołuje się wobec Ciebie na taki argument, to jest w wielkim błędzie, z którego niezwłocznie powinieneś go wyprowadzić. To, że udzielasz licencji Facebookowi, nie oznacza bowiem, że taka sama licencja przysługuje wszystkim jego użytkownikom. Najlepiej, abyś zapoznał się z treścią licencji udzielanej danemu medium społecznościowemu przed opublikowaniem w nim pierwszego utworu. W szczególności z treścią licencji na rzecz Facebooka, dostępnej w jego regulaminie.
Ochrona osobistych praw autorskich
Przede wszystkim prawie zawsze (chyba, że inaczej zobowiązałeś się w umowie) możesz żądać wskazania Twojego autorstwa pod zdjęciem lub opisem. Ochrona Twoich praw osobistych do utworu obejmuje również:
– zaniechanie naruszania,
– usunięcie skutków naruszenia.
W postępowaniu sądowym, jeżeli naruszenie było zawinione, obejmuje dodatkowo:
– przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej na Twoją rzecz tytułem zadośćuczynienia albo zobowiązanie naruszyciela do uiszczenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez Ciebie cel społeczny.
Ochrona majątkowych praw autorskich
W sytuacji, gdy zauważysz, że ktoś zupełnie bezprawnie wykorzystuje Twój utwór, powinieneś stanowczo działać. Katalog roszczeń związanych z naruszeniem praw autorskich do utworu został wskazany w art. 79 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych i obejmuje następujące żądania:
– zaniechanie naruszania,
– usunięcie skutków naruszenia,
– naprawienie wyrządzonej szkody,
– wydanie korzyści uzyskanych przez naruszyciela.
W postępowaniu sądowym dodatkowo uwzględnione jest nakazanie:
– ogłoszenia w prasie oświadczenia naruszyciela o wskazanej przez Ciebie treści albo podanie do publicznej wiadomości wyroku sądowego,
– wycofania z obrotu wytworzonych przez naruszyciela przedmiotów oraz środków i materiałów użytych do ich wytworzenia albo ich przyznania na Twoją rzecz w ramach odszkodowania albo ich zniszczenia.
Dodatkowo zarówno naruszenie osobistych, jak i majątkowych praw autorskich może być sankcjonowane odpowiedzialnością karną naruszyciela.
Usunięcie i zaniechanie naruszeń
Możesz żądać usunięcia i zaniechania naruszeń. W praktyce najczęściej obejmuje to usunięcie opisu lub zdjęcia ze strony, na której zostały umieszczone i nie rozpowszechniania ich więcej bez Twojej zgody. Jednakże „usunięcie naruszeń” rozumie się bardzo szeroko.
Może obejmować również czynności wprost wskazane w ustawie, takie jak złożenie przez naruszyciela publicznego oświadczenia o danej treści, czy wycofanie z obrotu egzemplarzy zawierających bezprawnie wykorzystany utwór.
Zadośćuczynienie (lub zapłata sumy na cele społeczne)
Zadośćuczynienie lub zapłata sumy na cele społeczne uzależnione są od wystąpienia dodatkowej przesłanki. Taką przesłanką jest wina sprawcy – umyślna lub nieumyślna, czyli niedbalstwo. Odszkodowanie przyznaje się w przypadku, gdy stopień naruszenia autorskich praw osobistych lub zawinienia jest znaczący, a samo tylko usunięcie skutków naruszenia jest „niewystarczające do zrekompensowania ujemnych przeżyć psychicznych twórcy”.
Naprawienie wyrządzonej szkody
Osoba, która dokonała naruszeń powinna również naprawić wyrządzoną szkodę. Oznacza to, że taka szkoda najpierw musi powstać wskutek działania innej osoby i mieć określoną wartość pieniężną.
Nie zawsze jest jednak łatwo wskazać (i udowodnić) wysokość szkody. Dlatego w przypadku zawinionego naruszenia praw autorskich można żądać, jako naprawienia szkody, zapłaty sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez twórcę zgody na korzystanie z utworu.
Zatem, jeżeli licencjonujesz swoje utwory i pobierasz konkretną kwotę za umożliwienie ich wykorzystywania przez inne osoby, to możesz prosto wykazać, jaką kwotę powinien zapłacić Ci naruszyciel, bez wskazywania dokładnej wysokości szkody.
Wydanie uzyskanych korzyści
Dodatkowo, jeżeli osoba, która wykorzystuje Twoje utwory zdążyła na tym w jakiś sposób zarobić, to możesz zażądać, aby wydała Tobie uzyskane w ten sposób korzyści. W przypadku osiągania przychodu w związku z korzystaniem z utworów i przedmiotów praw pokrewnych, korzyścią podlegającą wydaniu powinien być przychód pomniejszony o wykazane przez naruszyciela koszty bezpośrednio związane z takim przychodem.
Kiedy przysługuje ochrona prawnoautorska?
Aby ochrona prawnoautorska przysługiwała, Twoje dzieło powinno być utworem w rozumieniu prawa. Utwór zawsze zawiera znamiona oryginalności i indywidualności. Jest to szczególnie ważne w przypadku opisów. Między innymi ochrona praw autorskich może nie obejmować krótkich fraz tekstowych, stanowiących nawet znaczące fragmenty dzieł autorskich. W szczególności słynny tekst „Ciemność. Widzę ciemność. Ciemność widzę” nie jest uznawany przez orzecznictwo za utwór. Jeżeli Twoje dzieło nie stanowi utworu, to ochrona może Ci jednak przysługiwać na innej podstawie.
Pozostałe podstawy ochrony – czego możesz żądać?
Twoje prawa mogą zasługiwać na ochronę na gruncie art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego (ochrona dóbr osobistych, a konkretnie w tym przypadku twórczości artystycznej). Na tej podstawie możesz żądać zaniechania bezprawnego działania, usunięcia jego skutków, a także naprawienia szkody. Naprawienie szkody następuje jednak na zasadach ogólnych, a nie poprzez zapłatę dwukrotności wynagrodzenia należnego za korzystanie z utworu.
Wykorzystywanie opublikowanych przez Ciebie zdjęć i opisów (w tym kopiowanie Twojej strony internetowej w części lub całości) może również stanowić czyn nieuczciwej konkurencji. W takiej sytuacji przysługują Ci wszystkie roszczenia opisane powyżej, za wyjątkiem roszczenia o zadośćuczynienie i z uwzględnieniem, że tak jak w przypadku ochrony dóbr osobistych, powinieneś wykazać dochodzoną szkodę.
Jak bronić się przed kradzieżą w Internecie? Podsumowanie
Jak widzisz, ochrona w przypadku kradzieży Twoich zdjęć i opisów umieszczonych w Internecie jest szeroka i nie dotyczy tylko ochrony praw autorskich. Nawet, jeżeli nie będą one stanowić utworów, to masz jeszcze inne podstawy, które możesz wykorzystać, żeby bronić swoich praw. Roszczenia przysługujące Ci na wszystkich wskazanych podstawach są podobne i obejmują nie tylko żądania zaniechania naruszeń i usunięcia ich skutków, ale również żądania pieniężne, które mają zrekompensować Ci dokonywane naruszenia.
Jeżeli jeszcze bardziej chcesz rozszerzyć ochronę tworzonych przez Ciebie treści, powinieneś rozważyć zastrzeżenie ich, jako znaku towarowego. Zastrzeżenie bowiem danej grafiki (logo), nazwy produktu, firmy czy nawet sloganu reklamowego, znacząco ułatwi Ci dochodzenie swoich praw od osób, które zechcą je bezprawnie wykorzystywać.
Artykuł został przygotowany przez Patrycję Bądek, radcę prawnego i partnera w J. Mlekodaj P. Bądek Kancelaria Radców Prawnych sp. p. z siedzibą w Krakowie. Autorka specjalizuje się w ochronie praw autorskich i znaków towarowych, a także w ochronie danych osobowych oraz prawie nowych technologii. Swoją wiedzą dzieli się w ramach prowadzonego przez siebie bloga o prawie dla przedsiębiorczych: www.legalnyprzedsiebiorca.pl.
