Ugoda

Zawarcie ugody to nie tylko możliwość rozwiązania istniejącego sporu, ale również rozwiązanie pozwalające uniknąć konfliktu mogącego powstać w przyszłości. Może stanowić ono także dowód istnienia określonego zobowiązania oraz jego zakresu, na który może powoływać się wierzyciel. Istotne jest zatem to, by ugoda została zawarta w prawidłowy sposób, dzięki czemu będzie ona wiążąca.

Z niniejszego artykułu dowiesz się między innymi tego:

• czym jest ugoda pozasądowa?
• w jakich sytuacjach warto dążyć do zawarcia ugody pozasądowej?
• o czym należy pamiętać zawierając ugodę pozasądową?
• jakie elementy powinna posiadać ugoda pozasądowa?

W ramach ciekawostki należy podać, że przepisy prawa nie regulują konkretnie formy, w jakiej powinna zostać zawarta ugoda, a co za tym idzie można być ona dowolna. W praktyce jednak powinna ona spełniać wymogi formy zastrzeżonej dla konkretnej czynności prawnej, której ugoda dotyczy, to jest ad probationem (dla celów dowodowych) albo ad solemnitatem (pod rygorem nieważności).

Czym jest ugoda pozasądowa?

Ugoda stanowi wolę dwóch stron mającą na celu polubowne rozwiązanie sporu. Można ją zawrzeć zarówno przed wszczęciem postępowania sądowego, jak i w trakcie jego trwania, co pozwala wyróżnić ugodę pozasądową oraz sądową. Istotne jest także to, że zgodnie z treścią art. 10 Kodeksu postępowania cywilnego w sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sądy powinny dążyć w każdym stanie postępowania do ich ugodowego załatwienia, w szczególności poprzez nakłanianie spierających się stron do mediacji. Jest to ugoda sądowa, która może zostać zawarta:

• w postępowaniu pojednawczym przed wniesieniem pozwu;
• po wniesieniu pozwu – przed mediatorem;
• w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji;
• w postępowaniu drugoinstancyjnym;
• w postępowaniu kasacyjnym.

Czym jest zatem ugoda pozasądowa? Otóż, jest to pojednanie stanowiące dowód istnienia zobowiązania, na który w przyszłości może powołać się wierzyciel. Co istotne, ugoda pozasądowa może zostać zatwierdzona przez sąd, co powoduje, że zyskuje ona wówczas moc prawną ugody sądowej. Zatwierdzenie może nastąpić jednak jedynie wtedy, gdy sąd stwierdzi, że zawarcie ugody nie zmierza do obejścia prawa, a także nie jest sprzeczne z prawem oraz zasadami współżycia społecznego.

W jakich sytuacjach ugoda pozasądowa znajdzie zastosowanie?

Zawarcie ugody pozasądowej to rozwiązanie, które w wielu przypadkach może być korzystniejsze niż oczekiwanie na decyzję sądu. Pozwala bowiem nie tylko znacznie szybciej zakończyć spór, ale również mieć wpływ na sposób jego rozwiązania. W związku z tym warto wiedzieć, że ugoda pozasądowa może dotyczyć stosunków prawnych:

• zobowiązaniowych rzeczowych;
• spadkowych;
• rodzinnych;
• administracyjnych;
• pracowniczych;
• roszczeń warunkowych oraz zobowiązań przyszłych, ale tylko wtedy, gdy wynikają one z istniejących już stosunków prawnych między stronami ugody;
• roszczeń przedawnionych, które nie są jednak wygasłe.

Przepisy prawa regulują także sytuacje, w których zawarcie ugody pomiędzy stronami nie jest możliwe. W efekcie zgodnie z Kodeksem cywilnym zakazem zawierania ugody objęte są:

• stosunki publicznoprawne;
• prawa niemajątkowe;
• prawa majątkowe niezbywalne;
• niektóre roszczenia z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego;
• niektóre roszczenia wynikające z prawa pracy;
• zobowiązania wynikających z gry lub zakładu.

O czym należy pamiętać zawierając ugodę?

Zawierając ugodę należy pamiętać o kilku istotnych kwestiach, co determinuje korzyści wynikające z rozwiązania sprawy w sposób polubowny. Chodzi przede wszystkim o to, że tytuł egzekucyjny stanowi jedynie ugoda sądowa oraz ugoda zawarta w formie aktu notarialnego, w której dłużnik poddał się egzekucji. W związku z tym jedynie w tych dwóch sytuacjach wierzyciel może żądać jego przymusowego wykonania (po uzyskaniu klauzuli wykonalności). W innych sytuacjach wymuszenie wykonania ugody może nastąpić jedynie w drodze wniesienia stosownego powództwa. Istotne jest także to, że zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego wykonanie ugody podlega ogólnym przepisom w zakresie wykonania zobowiązań. W przypadku jej wykonania wygasa zatem z reguły zobowiązanie wynikające z istniejącego uprzednio pomiędzy obiema stronami stosunku prawnego. Wyjątkiem jest sytuacja, w której co innego wynika z treści zawartej ugody, co potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego.

Co jeszcze może być istotne dla osób zamierzających zawrzeć ugodę w celu polubownego zakończenia sporu? Kwestią, którą warto wziąć pod uwagę jest przedawnienie roszczeń z ugody, ponieważ jego terminy jest określany według stosunku prawnego będącego podstawą do zawarcia ugody. Dzieje się tak, ponieważ zawarcie ugody nie tworzy nowego zobowiązania, a jedynie przekształca stosunek prawny istniejący między dwiema stronami. Ugoda przerywa natomiast bieg przedawnienia roszczeń wynikających z pierwotnego stosunku prawnego, ponieważ stanowi ich uznanie. W przypadku roszczeń już przedawnionych zawarcie ugody pomiędzy stronami oznacza zaś zrzeczenie się przedawnienia.

Kolejną kwestią w kontekście zawierania ugody jest możliwość późniejszego uchylenia się od jej skutków prawnych. Kodeks cywilny stanowi bowiem, że:

• możliwe jest uchylenie się od skutków prawnych ugody zawartej w wyniku błędu, ale jedynie wtedy, gdy błąd ten dotyczy stanu faktycznego, który zgodnie z treścią ugody obie strony uznawały za niewątpliwy, a spór bądź niepewność w ogóle by nie powstały, gdyby w momencie zawarcia ugody strony znały rzeczywisty stan sytuacji;
• niemożliwe jest uchylenie się od skutków prawnych zawartej ugody ze względu na odnalezione dowody dotyczące roszczeń, których dotyczy porozumienie stron. Wyjątkiem jest sytuacja, w której ugoda została zawarta w złej wierze.

Poza wymienionymi wyżej sytuacjami unieważnienie ugody może nastąpić ze względu na wady wyrażonego oświadczenia woli. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego wyróżnia się w tym przypadku:

• wady, które powodują nieważność oświadczenia z mocy prawa;
• wady, które są podstawą do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia;
• wady, które stanowią podstawę do żądania zmniejszenia bądź zwiększenia świadczenia drugiej strony.

Jakie elementy powinna zawierać ugoda?

Ugoda zawarta w celu polubownego rozwiązania sporu może być zawarta w dowolnej formie, jednak z reguły sporządza się ją na piśmie. Jest to istotne, zarówno ze względów dowodowych, jak i ważności porozumienia. W związku z tym należy pamiętać także o tym, że umowa ugody powinna zawierać określone elementy, wśród których wymienić trzeba przede wszystkim:

• wskazanie stron umowy, czyli podmiotów pomiędzy którymi istnieje stosunek prawny;
• wskazanie stosunku prawnego między stronami, którego dana ugoda dotyczy. Jest ona bowiem klasyfikowana jako umowa następcza, a skonkretyzowanie stosunku prawnego pozwala określić wzajemne świadczenia stron ugody, czyli ustępstwa;
• cel zawarcia ugody, którym może być wyjaśnienie niepewności w zakresie roszczeń wynikających z przedmiotowego stosunku prawnego łączącego obie strony, zapewnienie ich wykonania bądź uchylenie istniejącego lub potencjalnego sporu w tym zakresie;
• podpisy obu stron ugody, ponieważ potwierdzają one wyrażenie oświadczenia woli.

Decydując się na polubowne rozwiązanie sporu warto zatem wykorzystać odpowiedni wzór ugody, dzięki czemu będzie ona zawierała wszystkie istotne elementy. Jest to istotne zarówno z punktu widzenia łatwości sporządzenia ugody na piśmie, jak i ważności wyrażonych oświadczeń woli oraz późniejszego dochodzenia roszczeń wynikających z zawartej ugody.

Podsumowując należy stwierdzić, że ugoda to rozwiązanie, które sprawdza się w wielu sytuacjach i zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego jest proponowane przez sądy zawsze wtedy, gdy dopuszczalne jest jej zawarcie. Zawarcie ugody możliwe jest zarówno w przypadku osób fizycznych, jak i firm, które mogą w ten sposób uniknąć poważniejszych konsekwencji. Przykładem może być nawet upadłość, której temat został szerzej poruszony w artykule dostępnym pod linkiem: https://aleo.com/pl/blog/upadlosc-firm-co-hamuje-polski-biznes/.