Praca w godzinach nocnych z pewnością nie należy do najbardziej pożądanych. Są jednak zawody, w których noc niewiele różni się od dnia, przynajmniej jeśli chodzi o obowiązki pracownika, wykonującego daną profesję. Oczywiście taka praca musi się odbywać w ramach ustalonego grafiku tak, aby nie dopuścić do przekroczenia czasu pracy. W naszym tekście przyjrzymy się bliżej szczegółowym zasadom pracy w nocy. Wyjaśnimy m.in. czy zatrudnieni na nocną zmianę mogą liczyć na wyższą stawkę wynagrodzenia, a także zasygnalizujemy, z czym muszą liczyć się pracodawcy, prowadzący firmy, których specyfika wymaga zabezpieczenia nocnej zmiany.
Z artykułu dowiesz się między innymi:
✔czym są czynniki biologiczne zagrażające pracownikowi,
✔ kiedy mówimy o pracy w godzinach nocnych,
✔ czy każdy może pracować w godzinach nocnych?
✔ jak obliczyć wynagrodzenie za pracę w godzinach nocnych.
Praca w godzinach nocnych — czym jest?
Zacznijmy od podstaw. Kodeks Pracy a praca w godzinach nocnych — co trzeba wiedzieć?
W myśl obowiązujących przepisów, za pracę w nocy uznaje się tę, która wykonywana jest w godzinach od 21:00 do 7:00. Godziny te dotyczą każdego rodzaju przedsiębiorstwa, bez względu na sektor rynku, w jakim to funkcjonuje.
Kodeks Pracy uszczegóławia również dwie kwestie:
- o ile pracownik wykonuje pracę szczególnie niebezpieczną lub związaną z dużym wysiłkiem umysłowym lub fizycznym, czas jego pracy nie może być dłuższy niż 8 godzin, w przedziale 21:00 – 7:00;
- ograniczenie to nie dotyczy pracowników służb, których praca polega na ratowaniu zdrowia lub życia ludzkiego, ochrony mienia, środowiska lub usunięciu awarii.
Przeciwwskazania do pracy w godzinach nocnych — medyczne i inne obostrzenia
Praca w godzinach nocnych, pomimo że powszechnie uważana jest za trudną, niekiedy może wydawać się atrakcyjna. Na jej korzyść mogą przemawiać dwa czynniki:
- niszowość — ludzi pracujących w nocy jest nieporównywalnie mniej, podobnie jak chętnych do pracy w tym modelu. Dla osób, które lubią pracować w takich godzinach, może być to spory atut.
- Wyższe stawki wynagrodzenia za pracę w nocy.
W tym miejscu należy jednak wspomnieć o niezwykle istotnym kryterium, umożliwiającym pracę w nocy, którym są kwestie zdrowotne lub ustawowe obostrzenia, mówiące wyraźnie, komu pracy w nocy wykonywać nie wolno, i co ważniejsze, komu pracy w nocy nie można proponować.
O tym, czy danemu pracownikowi wolno wykonywać pracę w godzinach nocnych każdorazowo decyduje lekarz, który wykonuje badania w ramach medycyny pracy, z uwzględnieniem faktu, iż chodzi o wykonywanie jej w takiej porze.
Komu natomiast nie wolno wykonywać pracy w nocy z mocy prawa? Nie brakuje osób, które wpisują w wyszukiwarkę takie zapytania, jak praca w godzinach nocnych a dziecko, czy praca w godzinach nocnych a Kodeks Pracy.
Przede wszystkim, aktywności zawodowej w godzinach nocnych nie wolno zlecać kobietom w ciąży oraz pracownikom młodocianym. W przypadku kobiet, będących matkami dzieci do lat 4, muszą one wyrazić pisemną zgodę na podjęcie pracy w godzinach nocnych. Dopiero po takim porozumieniu stron, można je uwzględniać w grafiku.
Praca w godzinach nocnych a czas odpoczynku
Oprócz przeciwwskazań do pracy w nocy, Kodeks Pracy określa także normy odpoczynku po tak zwanej “nocce”:
- 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w ciągu doby oraz
- 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w ciągu tygodnia (obejmującego co najmniej 11 godzin odpoczynku dobowego np. 11h + 24h = 35h).
Wyjątkiem jest praca przy dozorze urządzeń lub pozostawaniu w pogotowiu do pracy. Wtedy odpoczynek zależny jest od ilości przepracowanych godzin, który nie może przekroczyć 16 godzin.
Praca w godzinach nocnych — ocena ryzyka
Praca w nocy może być bardzo różna. Specyfika niektórych stanowisk wymaga zwyczajnie całodobowej obecności człowieka. Można tu wskazać np. na firmę informatyczną, która zapewnia klientom całodobową pomoc poprzez infolinię czy e-mail.
Z drugiej strony istnieją stanowiska, w których pracownik sprawuje nadzór nad dużym terenem, magazynem i czysto hipotetycznie jest w związku z tym narażony na ryzyko. Jeszcze innym przykładem może być praca w zakładach o podwyższonym ryzyku pracy wynikającym z ich specyfiki np. w zakładzie energetycznym, gazowni, fabryce, czy kopalni. W miejscach takich pracownicy mają do czynienia z czynnikami ryzyka stanowiącymi zagrożenie.
Mając na uwadze powyższe przykłady, do pracodawców należy wykonanie tzw. oceny ryzyka stanowiskowego i ustalenie procedur pracy, polegających m.in. na okresowym meldowaniu przez telefon.
Jak obliczane jest wynagrodzenie za pracę w godzinach nocnych?
Pora na część ostatnią, a mianowicie na wynagrodzenie, które przysługuje pracownikom za pracę w nocy. Temat ten może budzić spore zainteresowanie, gdyż wokół stawek za pracę w nocy narosło sporo mitów. Pora je rozwiać. Przepisy są tutaj bardzo precyzyjne: za pracę w godzinach nocnych przysługuje dodatkowa gratyfikacja finansowa. Sposób jej wyliczenia jest następujący: przyjmuje się 20% stawki godzinowej, którą oblicza się, dzieląc kwotę wynagrodzenia minimalnego przez liczbę godzin do przepracowania w danym miesiącu.
Przykładowo w styczniu stawka ta wynosi 3,96 zł za godzinę pracy w nocy, w lutym będzie to 3,76 zł, w maju, gdy mamy więcej dni wolnych, kwota spada do 3,58 zł.
Pracownik, który w styczniu przepracuje 5 zmian nocnych po 8 godzin otrzyma, oprócz wynagrodzenia podstawowego, dodatkowo 158,4 złotych
Uśredniając, możemy przyjąć, że 8 godzin nocnej zmiany będzie kosztować pracodawcę ok. 30 zł więcej niż zapłaciłby za tą samą pracę świadczoną w ciągu dnia. Pracodawca, szczególnie ten początkujący, musi zdawać sobie sprawę z faktu, iż świadczenie usług w godzinach 21-7 rano będzie wiązało się z wyższymi kosztami pracy. Dlatego też powinien zawczasu ustalić z pracownikami, iż pomimo tego, że niektórzy z nich chcieliby pracować w nocy lub przez jej część, nie zawsze będzie to możliwe.
Dość ciekawą kwestią, którą warto poruszyć, jest też zmiana czasu, a praca w godzinach nocnych. W przypadku przejścia z czasu zimowego na letni należy doliczyć godzinowy dodatek za dodatkową godzinę, jaką wygenerowało przesunięcie czasu. W przeciwnej sytuacji, a więc, gdy realna długość nocki, skraca się do siedmiu godzin, kwota zostanie zaś odpowiednio pomniejszona.
Sprawdź też artykuły na Firmove.pl:
1) Zasady korzystania z samochodu prywatnego w firmie
2) Limit dla ryczałtu 2024 – co musisz wiedzieć jako przedsiębiorca?
3) Kalkulator stawek ryczałtu
