Znając poszczególne rodzaje więźb dachowych można dopasować je do konkretnego typu dachu. Istotna w tym przypadku jest bowiem nie tylko rozpiętość dachu, ale również rozpiętość ścian zewnętrznych, czy kąt nachylenia zadaszenia. Wybierając więźbę dachową pod uwagę należy wziąć również przeznaczenie górnej kondygnacji, która w wielu przypadkach jest poddaszem użytkowym. Jest to istotne, ponieważ mimo iż najczęściej stosuje się więźby drewniane, to ich poszczególne typy znacznie się od siebie różnią.
Z niniejszego artykułu dowiesz się między innymi tego:
- jakie są rodzaje konstrukcji dachowych?
- czym jest więźba dachowa oraz jakie są jej typy?
- jakie są typy dachów drewnianych?
Z pewnością nie każdy zdaje sobie sprawę z faktu, że wybór więźby dachowej wpływa nie tylko na koszty, które pochłonie budowa dachu, ale również to, jak duże i wysokie będzie poddasze na danym budynku. Wpływają na to bowiem nie tylko rodzaje konstrukcji dachu, czy rozpiętość ścian zewnętrznych budynku, ale również konstrukcja więźby.
Więźby dachowe a konstrukcja dachów
Konstrukcja dachu uzależniona jest nie tylko od tego, jaki ma być jego ostateczny kształt, ale również od tego, jakie są wymiary zewnętrzne budynku oraz jego przeznaczenie. Typ konstrukcji więźby dachowej uzależniony jest natomiast od rodzaju dachu przewidzianego w projekcie. W związku z tym należy pamiętać, że więźbę dachową dopasowuje się do konstrukcji dachu, dzięki czemu będzie on posiadał odpowiednią stabilność oraz wytrzymałość. Prawidłowe wykonanie więźby dachowej ma bowiem wpływ na bezpieczeństwo całego budynku.
Rodzaje konstrukcji dachowych
Mając świadomość, że to konstrukcja dachów wpływa na rodzaj więźby dachowej warto wiedzieć, że budynek może zostać wykończony dachem o różnym kształcie. Podstawowe rodzaje konstrukcji dachowych to:
- dach płaski, który jako jedyny nie wymaga więźby dachowej, ponieważ dachem jest w tym przypadku strop poddasza;
- dach jednospadowy, który jest najprostszy w budowie, ponieważ składa się z jednej połaci;
- dach dwuspadowy, który jest zdecydowanie najpopularniejszym rodzajem konstrukcji dachu w domach jednorodzinnych;
- dach czterospadowy, który składa się z czterech połaci. Konstrukcja dachu może w tym przypadku przyjąć formę namiotą bądź kopertową;
- dach wielospadowy, który stanowi połączenie kilku dachów o różnych kształtach, a w wielu przypadkach również na różnych poziomach. Budowa więźby dachowej w przypadku dachów wielospadowych jest zdecydowanie najtrudniejsza, a co za tym idzie wymaga odpowiednich umiejętności i doświadczenia.
Czym jest główny element więźby dachowej?
Więźby dachowe to konstrukcje, które składają się z wielu różnych elementów. Główny element więźby dachowej stanowią wiązary, czyli drewniane elementy konstrukcyjne, które są łączone w trójkąty. Rozwiązanie to sprawia, że więźba dachowa zachowuje odpowiednią sztywność i jest w stanie wytrzymać wiele różnych obciążeń. W domach jednorodzinnych wiązary tworzące więźbę dachową klasyfikowane są jako:
- rozporowe, czyli niepodpierane od spodu ścianami nośnymi. Przykładem mogą być wiązary krokwiowe bądź jętkowe;
- bezrozporowe, czyli podpierane przez ściany nośne, podciągi bądź słupy. Przykładem mogą być wiązary płatwiowo kleszczowe;
- mieszane, w przypadku których więźba dachowa składa się zarówno z wiązarów rozporowych, jak i bezrozporowych;
- kratowe, które najlepiej sprawdzają się jako konstrukcje dachów dwuspadowych o niewielkim kącie nachylenia. Wiązary kratowe zalecane są zatem w przypadku domów jednorodzinnych z nieużytkowym poddaszem. Popularność wiązarów kratowych jest efektem coraz większej popularyzacji domów prefabrykowanych, czyli budynków składanych z gotowych elementów.
Pozostałe elementy więźby dachowej to w zależności od jej rodzaju wieniec, murłata, krokiew, płatew, kleszcze, słup, zastrzał, miecz, wieszak, krzyżulec, podciąg, wiatrownica oraz nakład.
Co to jest więźba dachowa? Typy więźby dachowej
Zastanawiając się nad tym, co to jest więźba dachowa należy wiedzieć, że jest to drewniany stelaż dachu, który przenosi obciążenia z pokrycia dachowego. Budując więźbę dachową należy wziąć pod uwagę przede wszystkim kąt nachylenia, ponieważ decyduje on o skuteczności odprowadzania wody z połaci dachowych, czy ogranicza ryzyko zalegania na nich śniegu. W zależności od rozpiętości dachu obciążenie powodowane przez śnieg może być bowiem naprawdę duże, więźba dachowa musi je wytrzymać. Od rodzaju budowy więźby dachowej uzależniona jest także możliwość zagospodarowania poddasza budynku. W związku z tym najczęściej wykorzystywane rodzaje więźby dachowej to więźba krokwiowa, wieszarowa oraz kleszczowa.
Więźba krokwiowa
Najczęściej stosowane rodzaje więźby dachowej to więźba krokwiowa. Przez wielu uznawana jest ona bowiem za tradycyjną więźbę dachową, która stosowana jest w przypadku rozpiętości dachu nie przekraczającej 7 metrów oraz nachylenia połaci dachowej 40-60°. Dopuszczalna długość pojedynczej krokwi wynosi wówczas 6 metrów, a same krokwie rozstawione są w odstępach wynoszących od 70 do 100 centymetrów. W ten sposób wykonana więźba dachowa jest łatwa i szybka w montażu, jednak wymaga solidnego przytwierdzenia krokwi do murłat oraz murłat do konstrukcji budynku, czyli ścian zewnętrznych. Zaletą jest w tym przypadku niski koszt wykonania, co jest efektem prostoty tego typu więźby. Ograniczeniem może być natomiast rozpiętość dachu, w związku z czym więźba dachowa krokwiowa bardzo często wzbogacona zostaje o dodatkowe jętki usztywniające całą konstrukcję. To właśnie one stanowią podporę krokwi, a chcąc ocieplić stary dach warto wykonać izolację również między jętkami.
Więźba wieszarowa
Innym typem więźby dachowej jest więźba wieszarowa, która stosowana jest przede wszystkim wtedy, gdy odległości pomiędzy ścianami nośnymi są bardzo duże lub wtedy, gdy wszystkie obciążenia muszą zostać przekazane na ściany zewnętrzne (ze względu na brak ścian nośnych). W tym przypadku krokwie przekazują obciążenia na płatwie umieszczone na zewnętrznych ścianach budynku, a te na wieszaki zamiast na słupy. Tego typu rodzaje więźby dachowej nie są zbyt popularne, jednak warto zauważyć, że wieszaki zastępujące słupy wykorzystuje się również w innych typach konstrukcji dachu.
Więźby drewniane
Zdecydowanie najpopularniejsza jest drewniana więźba dachowa, ponieważ drewno to materiał, który wykorzystuje się do budowy różnych typów więźby. Zamawiane jest ono z reguły w tartaku, a na miejscu budowy obrabiane przez cieślę, czyli fachowca odpowiadającego za montaż więźby dachowej. Alternatywą dla więźby drewnianej może być więźba prefabrykowana, która wykonywana jest nie na budowie, ale w wyspecjalizowanej fabryce. Zaletą w tym przypadku jest dokładność połączeń, co przekłada się na estetykę oraz szybkość montażu więźby, ponieważ na miejscu budowy gotowe elementy są jedynie łączone, co pozwala stworzyć konstrukcję planowanego dachu. Popularność wykorzystania więźby prefabrykowanej systematycznie rośnie, jednak jej minusem pozostaje stosunkowo wysoka cena za tego typu konstrukcję dachu.
Więźba kleszczowa
Najbardziej uniwersalnym rodzajem więźby dachowej jest więźba kleszczowa, nazywana również więźbą płatwiowo kleszczową. Znajduje ona bowiem zastosowanie zarówno w dachach płaskich, jak i stromych. W tym drugim przypadku mogą to być dachy jedno i dwuspadowe zarówno z poddaszem użytkowym, jak i bez niego. Więźba dachowa płatwiowo kleszczowa znajduje zastosowanie również w przypadku dachów pulpitowych. Typowa więźba płatwiowo kleszczowa składa się z dwóch rodzajów wiązarów, a mianowicie głównych, które są rozstawione co 3-5 metrów (składających się z dwóch krokwi, pary kleszczy i dwóch słupów ścian stolcowych) oraz wiązarów pośrednich, które składają się z krokwi opartych na płatwiach lub murłatach. W budynkach, których rozpiętość ścian zewnętrznych nie przekracza 9-10 metrów nie ma konieczności stosowania poprzecznych usztywnień. Przy większej rozpiętości dachu w konstrukcji więźby stosuje się jednak zastrzały bądź miecze w płaszczyźnie wiązara głównego.
Więźba krokwiowo-płatwiowa
Rzadko spotykanym typem więźby dachowej jest więźba krokwiowo płatwiowa, którą stosuje się w przypadku konstrukcji dachów o niewielkim pochyleniu połaci. Pary krokwi opierają się w tym przypadku o płatwie pośrednie, które odpowiadają za odbiór części obciążeń. Dzięki temu w mniejszym stopniu rozpierają one ściany kolankowe, co gwarantuje bezpieczeństwo danej konstrukcji dachu. Więźba dachowa krokwiowo płatwiowa przypomina więźbę krokwiową, ponieważ została wzbogacona jedynie o płatwie pośrednie, które pełnią rolę poziomej belki ściągowej.
Rodzaje dachów drewnianych
Jak już wspomniano najpopularniejsze obecnie więźby dachowe to konstrukcje drewniane, co wynika zarówno z dostępności tego materiału, jak i przystępnej ceny. Co istotne dachy drewniane można wykonywać na różne sposoby, co umożliwia dopasowanie konstrukcji do specyfiki danego projektu. Chcąc wyróżnić najpopularniejsze rodzaje dachów drewnianych należy wymienić zatem dach jętkowy, krokwiowo płatwiowy oraz płatwiowo jętkowy. Charakterystyka poszczególnych typów znajduje się poniżej.
Dach jętkowy
Dach jętkowy to zdecydowanie najpopularniejszy rodzaj dachu drewnianego, co jest efektem zarówno jego prostej konstrukcji, jak i możliwości zastosowania przy różnych rozpiętościach ścian. Więźba dachowa jętkowa może być bowiem wykorzystana w przypadku rozpiętości ścian zewnętrznych sięgające od 5 do nawet 12 metrów oraz kącie nachylenia połaci mieszczącym się w przedziale 25 - 67° (zalecane co najmniej 35°). Więźba jętkowa jest bowiem odmianą więźby krokwiowej, ponieważ przeciwległe krokwie łączy dodatkowy element poziomy, czyli tzw. jętka. Umieszcza się ją z reguły w połowie długości krokwi, a sama jętka łączy i usztywnia obie krokwie. Para krokwi połączonych jętką umożliwia również zaadaptowanie poddasza użytkowego, a nad przestrzenią użytkową poddasza można stworzyć również strych, który wieńczy górna krawędź dachu. Tego typu więźba znana jest również jako krokwiowo jętkowa, a jej zaletą jest nie tylko łatwy montaż (zalecany rozstaw krokwi wynosi około 1 metra), ale również niskie koszty, które są efektem prostej konstrukcji oraz ograniczonej ilości materiałów niezbędnych do budowy takiego dachu.
Dach krokwiowo-płatwiowy
Innym rodzajem dachu drewnianego może być dach krokwiowo płatwiowy, który podobnie jak więźba jętkowa stanowi odmianę dachu krokwiowego. W jego przypadku dolne końce krokwi również przymocowane zostają do murłaty, jednak konstrukcja pozbawiona zostaje jętek rozpierających krokwie. Ze względu na duże rozpiętości dachu stosuje się jednak płatwie, których nie posiada więźba jętkowa. Spinają one ze sobą wszystkie krokwie znajdujące się na danej połaci dachu przejmując tym samym część obciążeń, które w innym przypadku dotyczyły by ścian zewnętrznych bądź wewnętrznych ścian nośnych. Na wierzchu ścian kolankowych przytwierdzana jest murłata, a w miejscach oparcia drewnianych elementów wykonuje się złącza ciesielskie, które gwarantują stabilność konstrukcji dachu. Więźba płatwiowo krokwiowa w zależności od rozpiętości konstrukcji może wymagać konieczności podparcia płatwi głównych płatwią pośrednią, którą wspiera się wówczas na ścianach stolcowych tworzonych przez ciąg słupów.
Tego typu budowa konstrukcji ścian ułatwia adaptację poddasza użytkowego, ponieważ ogranicza występujące w jego przypadku skosy. Zaletą dachu krokwiowo płatwiowego jest prostota montażu, jednak warto mieć świadomość, że koszty jego budowy będą wyższe niż w przypadku drewnianego dachu jętkowego.
Dach płatwiowo-jętkowy
Kompromisem pomiędzy więźbą jętkową, a krokwiowo płatwiową jest dach płatwiowo jętkowy. W jego przypadku przeciwległe krokwie łączą i podtrzymują jętki, a konstrukcja obejmuje również płatwie, które łączą ze sobą wszystkie krokwie znajdujące się na danej połaci dachowej. Więźba płatwiowo jętkowa stosowana jest głównie w przypadku dachów drewnianych o rozpiętości od 7 do 12 metrów. Wykorzystuje się bowiem wówczas długie jętki, które wymagają dodatkowego podparcia płatwiami wspartymi dwoma ścianami stolcowymi, które tworzy ciąg słupów stolcowych ustawionych na podwalinie i połączonych od góry płatwią pośrednią. W zależności od rozpiętości wiązarów wykorzystuje się jedną (przy rozpiętości od 7 do 10 metrów) bądź dwie płatwie (przy rozpiętości wiązarów od 9 do 12 metrów), a cała konstrukcja dachu wzmocniona jest również mieczami, które spełniają dwie funkcje, a mianowicie usztywniają konstrukcję ściany stolcowej i stanowią dodatkowe podparcie płatwi. Słupy stolcowe podtrzymują natomiast z reguły belki poziome, które stosuje się niezależnie od rodzaju stropu zastosowanego w budynku. Może być on bowiem drewniany, stalowy bądź żelbetonowy.
Dach płatwiowo jętkowy dzięki swojej konstrukcji uznawany jest za jeden z najbardziej wytrzymałych, dzięki czemu może być wykończony różnego rodzaju materiałami pokryciowymi. Wadą w jego przypadku jest cena, ponieważ jest on zdecydowanie droższy niż więźba dachowa krokwiowo jętkowa, czy dach krokwiowo płatwiowy. Wyższe koszty wynikają w tym przypadku nie tylko z konieczności zastosowania większej ilości elementów drewnianych, ale również trudniejszego montażu. Budowa tego typu konstrukcji wymaga bowiem odpowiednich umiejętności oraz doświadczenia.
Podsumowując należy stwierdzić, że wybór typu więźby dachowej zależy nie tylko od przeznaczenia budynku, ale przede wszystkim projektu dachu oraz jego rozpiętości. Więźba dachowa jest bowiem elementem budynku, który odpowiada za przenoszenie obciążeń z jego pokrycia. W związku z tym naprawiając przeciekający dach należy zwrócić uwagę na jej stan, ponieważ uzależnione jest od niego bezpieczeństwo danej konstrukcji.
