Rachunek zysków i strat - wzór i omówienie

Jednym z najważniejszych i obowiązkowych elementów sprawozdania finansowego firmy jest rachunek zysków i strat. W najnowszym wpisie podpowiadamy, co jest jego istotą oraz jakimi zasadami kierować się przy jego tworzeniu.

Z artykułu dowiesz się między innymi:
✔ czym jest rachunek zysków i strat
✔ jak jest zbudowany
✔ jakimi zasadami kierować się przy jego sporządzaniu

Rachunek zysków i strat – definicja

Rachunek zysków i strat to zestawienie przychodów osiąganych przez przedsiębiorstwo oraz kosztów przez nie ponoszonych. Jest to najważniejszy, obok bilansu, element sprawozdania finansowego firmy.

Do jego sporządzania zobowiązany jest zatem każdy przedsiębiorca, który sporządza sprawozdania finansowe, a zatem:

  • spółki osobowe i kapitałowe;
  • inne osoby prawne, z wyjątkiem Skarbu Państwa;
  • osoby fizyczne, spółki jawne osób fizycznych i spółki partnerskie, których przychody netto ze sprzedaży wyniosły w ostatnim roku obrotowym co najmniej równowartość 1,2 miliona euro;
  • jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z wyjątkiem handlowych spółek osobowych i spółek cywilnych;
  • oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych.

Wszelkie aspekty prawne dotyczące rachunku zysków i strat zostały uwzględnione w ustawie z 29 września 1994 roku o rachunkowości. Można ją znaleźć na stronach internetowych Sejmu RP, pod linkiem: isap.sejm.gov.pl

Rachunek zysków i strat przygotowuje się, co do zasady, raz w danym roku obrotowym, dla którego sporządza się sprawozdanie finansowe. Można jednak, dla potrzeb wewnętrznych, przygotowywać go częściej niż raz do roku.

Stanowi uzupełnienie informacji zawartych w bilansie. Ma na celu ukazanie sposobu tworzenia wyniku finansowego w trakcie działalności gospodarczej.

Jak zbudowany jest rachunek zysków i strat?

Rachunek zysków i strat zawiera pewne stałe elementy, które pozostają niezmienne, bez względu na to, jakie przedsiębiorstwo go prowadzi. Należą do nich:

Nazwa elementu Na czym polega?
Poziom podstawowych informacji Wyodrębnia przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów oraz koszty poniesiona w celu osiągnięcia przychodów (są to elementy podstawowe, gdyż w każdym przedsiębiorstwie chodzi o to, żeby osiągać zyski, a osiąganie tego celu odzwierciedla w nim właśnie wartość przychodów ze sprzedaży).
Poziom pozostałych operacji Uwzględnia się transakcje bezpośrednio związane z podstawową działalnością podmiotu albo z nich wynikające, czyli między innymi z działalnością socjalną, odszkodowaniami, karami, zbyciem aktywów trwałych, a także odpisem przedawnionych, umorzonych i nieściągalnych należności.
Działalność finansowa Jest to różnica między przychodami finansowymi (w szczególności z tytułu dywidend, odsetek, zysków ze zbycia oraz aktualizacji wartości inwestycji, nadwyżki dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi) a kosztami finansowymi (w szczególności z tytułu odsetek, strat ze zbycia oraz aktualizacji wartości inwestycji, nadwyżki ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi, z wyjątkiem odsetek, prowizji, dodatnich i ujemnych różnic kursowych).
Wynik finansowy Obejmuje zysk lub stratę brutto, odzwierciedlającą rezultat prowadzonej działalności, podatek dochodowy oraz zysk lub stratę netto.

Warianty rachunku zysków i strat

Zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, rachunek zysków i strat można sporządzić w jednym z dwóch wariantów:

  • kalkulacyjnym;
  • porównawczym.

Wariant kalkulacyjny rachunku zysków i strat klasyfikuje koszty pod kątem miejsc ich powstawania, bazując na kalkulacyjnym układzie kosztów.
W tym wariancie wyróżnia się konta:

  • produkcja podstawowa, gdzie rejestrowane są koszty bezpośrednio związane z procesem produkcyjnym;
  • koszty wydziałowe, które stanowią pośrednie koszty produkcji;
  • produkcja pomocnicza;
  • koszty ogólnego zarządu, które obejmują koszty związane z funkcjonowaniem zarządu przedsiębiorstwa oraz jego administracją;
  • koszty sprzedaży, gdzie znajdują się koszty związane z kosztami towarzyszącymi sprzedaży produktów, ich transportem, dystrybucją i tym podobne.

Wariant porównawczy rachunku zysków i strat klasyfikuje koszty pod względem ich rodzaju.
W tym wariancie wyróżnia się konta:

  • zużycie materiałów i energii;
  • wynagrodzenia;
  • ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia;
  • amortyzacja;
  • usługi obce;
  • podatki i opłaty;
  • pozostałe koszty rodzajowe.

Prawo wyboru wariantu rachunku zysków i strat przysługuje tylko tym firmom, które jednocześnie posługują się rodzajowym i funkcjonalnym układem kosztów.

W obu przypadkach rachunek tworzony jest w układzie pionowym. Pozwala on na ukazanie przychodów netto ze sprzedaży towarów i odjęcie od nich poniesionych na ten cel kosztów, a także na uwzględnienie kolejnych kosztów i przychodów występujących na poszczególnych poziomach działalności.

Poniżej przedstawiamy uproszczony układ rachunku zysków i strat. Mogą go sporządzać małe przedsiębiorstwa. Pełny rachunek wyników określono w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości i zawiera zdecydowanie więcej szczegółów od poniższego rachunku uproszczonego.

Wariant porównawczy Wariant kalkulacyjny
Nr Pozycja Nr Pozycja
A. Przychody netto:
I. Przychody netto ze sprzedaży
II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie – dodatnia, zmniejszenie – wartość ujemna)
III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
A. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
B. Koszty działalności operacyjnej:
I. Amortyzacja
II. Zużycie materiałów i energii
III. Usługi obce
IV. Wynagrodzenia
V. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, w tym emerytalne
VI. Pozostałe koszty, w tym wartość sprzedanych towarów i materiałów
B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów
C. Zysk (lub strata) ze sprzedaży (A – B) C. Koszty sprzedaży
D. Pozostałe przychody operacyjne, w tym aktualizacja wartości aktywów niefinansowych D. Koszty ogólnego zarządu
E. Pozostałe koszty operacyjne, w tym aktualizacja wartości aktywów niefinansowych E. Zysk (lub strata) ze sprzedaży (kolumny A – B – C – D)
F. Przychody finansowe, w tym:
I. Dywidendy i udziały w zyskach od jednostek, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale, w tym od jednostek powiązanych, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale
II. Odsetki, w tym od jednostek powiązanych
III. Zysk z tytułu rozchodu aktywów finansowych, w tym w jednostkach powiązanych
IV. Aktualizacja wartości aktywów finansowych
F. Pozostałe przychody operacyjne, w tym aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
G. Koszty finansowe, w tym:
I. Odsetki, w tym dla jednostek powiązanych
II. Strata z tytułu rozchodu aktywów finansowych, w tym dla jednostek powiązanych
III. Aktualizacja wartości aktywów finansowych
G. Pozostałe koszty operacyjne, w tym aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
H. Zysk (lub strata) brutto (C + D – E + F – G) H. Przychody finansowe, w tym:
I. Dywidendy i udziały w zyskach od jednostek, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale, w tym od jednostek powiązanych, w których posiada zaangażowanie w kapitale
II. Odsetki, w tym od jednostek powiązanych
III. Zysk z tytułu rozchodu aktywów finansowych, w tym w jednostkach powiązanych
IV. Aktualizacja wartości aktywów finansowych
I. Podatek dochodowy I. Koszty finansowe, w tym:
I. Odsetki, w tym dla jednostek powiązanych
II. Strata z tytułu rozchodu aktywów finansowych, w tym w jednostkach powiązanych
III. Aktualizacja wartości aktywów finansowych
J. Zysk (lub strata) netto (H – I) J. Zysk (lub strata) brutto (E+F – G + H – I)
K. Podatek dochodowy
L. Zysk (lub strata) netto (J – K)

Co do zasady, najważniejsze różnice pomiędzy tymi wariantami sprowadzają się do pierwszej części rachunku zysków i strat, która dotyczy przychodów i kosztów działalności. Są one tworzone na podstawie innych kont księgowych. Pozostałe elementy są takie same.

Prowadzenie ewidencji kosztów o obu wariantach niesie za sobą konieczność dokonania operacji poprzedzających przeniesienie sald kosztowych na wynik finansowy. Trzeba w takiej sytuacji przeksięgować saldo konta “koszt własny sprzedanych wyrobów” na konto “rozliczenie kosztów rodzajowych”. Saldo tego konta stanowić będzie zmianę stanu produktów.

Zasady sporządzania rachunku zysków i strat

Najważniejszą zasadą sporządzania rachunku zysków i strat jest zasada współmierności kosztów i przychodów. Zgodnie z nią na wynik finansowy w danym okresie wpływają realizowane w tym okresie przychody i koszty, których poniesienie jest konieczne dla ich uzyskania. Oznacza to zatem, że wszelkie koszty niezwiązane z osiągniętymi przychodami w danym okresie nie mogą być ujęte w rachunku wyników. Może to być na przykład czynsz za lokal za rok następny.

Kolejną zasadą jest zasada memoriału. Zgodnie z nią, w sprawozdaniu finansowym ujmuje się wszystkie operacje gospodarcze dotyczące danego okresu. Nie ma przy tym żadnego znaczenia to, czy wszystkie te operacje zostały opłacone, czy nie Jeśli przedsiębiorstwo wysyła faktury VAT do klienta, musi je od razu zaksięgować bez względu na to, czy klient zapłaci za nie dopiero w następnym okresie sprawozdawczym.

Podsumowanie

Rachunek zysków i strat to jedna z najważniejszych części sprawozdania finansowego. Można go sporządzić w jednym z dwóch wariantów (porównawczym lub kalkulacyjnym) i w jednej z dwóch form (uproszczonej lub pełnej). Przygotowanie tego dokumentu rządzi się swoimi prawami i zasadami, których należy bezwarunkowo przestrzegać. Mamy nadzieję, że nasz artykuł rozwiał wszelkie wątpliwości i pomoże Wam w pracach.


Wzory wariantów dokumentu w formacie DOCX i PDF znajdują się poniżej:


Czytaj także