Najczęściej mówi się o tym, jakie prawa ma pracownik. A jakie obowiązki powinien spełniać pracodawca i jakich przepisów przestrzegać? Co z prawami pracodawcy? Czy jest to takie oczywiste? Przeczytaj nasz artykuł, by rozwiać swoje wątpliwości.
Z artykułu dowiesz się między innymi:
✔ jakie prawa ma pracodawca;
✔ jakie obowiązki ma pracodawca;
✔ co zrobić, gdy pracownik nie wykonuje swojej pracy i łamie Kodeks pracy w zakresie swoich obowiązków.
Prawa pracodawcy
Podstawowym prawem pracodawcy jest prawo do swobodnego zatrudniania pracownika. To zatrudniający wyznacza warunki niezbędne do zdobycia danego stanowiska, takie jak wykształcenie, doświadczenie zawodowe czy nawet cechy osobowości i charakteru.
Pracodawca ma prawo ustalać warunki pracy oraz wynagrodzenia za daną pracę. Łączy się to bezsprzecznie z prawem pracownika do wykonywania swobodnie wybranej pracy. Mówiąc prosto – pracodawca wyznacza warunki i pracę, a pracownik swobodnie decyduje czy taka praca mu odpowiada czy też nie.
Pracodawca ma prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania danych osobowych obejmujących (Art. 221 K.P.):
- imię (imiona) i nazwisko,
- imiona rodziców,
- datę urodzenia,
- miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),
- wykształcenie,
- przebieg dotychczasowego zatrudnienia.
W przebiegu dalszego procesu rekrutacyjnego pracodawca ma prawo żądać także adresu zamieszkania, numeru PESEL, numeru rachunku płatniczego oraz innych danych osobowych pracownika, a także danych osobowe dzieci pracownika i innych członków jego najbliższej rodziny. Jest to możliwe, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy
Pracodawca ma prawo do przyznawania nagród i wyróżnień wobec pracownika, ale także stosowania kar upomnienia, nagany oraz nawet kar pieniężnych.
Pracodawca może pociągać pracownika do odpowiedzialności materialnej za szkody, jakie spowodował wskutek zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych.
Pracodawca ma także prawo do wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę. Oczywiście musi być to zgodne z przepisami, zawartymi w Kodeksie pracy.
W kwestii kontroli w miejscu pracy pracodawca ma prawo do monitorowania pracownika, oczywiście zgodnie z Kodeksem pracy i poszanowaniem godności i dóbr osobistych pracowników.
Obowiązki pracodawcy
Lista obowiązków pracodawcy jest dość długa. Warto jednak zacząć od tego, że pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz prowadzenia systematycznych szkoleń pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie zasad BHP z całą pewnością pozwoli uniknąć potencjalnych zagrożeń, na przykład wypadków przy pracy.
Pracodawca musi zaznajomić pracowników z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy i uprawnieniami na danym stanowisku. Praca powinna być tak zorganizowana, by pracownik w pełni wykorzystywał czas pracy oraz w najmniej uciążliwy sposób, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie.
Pracodawca jest zobowiązany do wypłacania terminowo wynagrodzenia pracownikowi. Powinno odpowiadać w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu.
W kwestii dokumentacji pracowniczej pracodawca jest także zobowiązany do przechowywania jej w sposób gwarantujący zachowanie jej poufności, integralności, kompletności oraz dostępności, w warunkach niegrożących uszkodzeniem lub zniszczeniem przez okres zatrudnienia, a także przez okres 10 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym stosunek pracy uległ rozwiązaniu lub wygasł, chyba że odrębne przepisy przewidują dłuższy okres przechowywania dokumentacji pracowniczej (ART. 94 §9b).
Pracodawca na wniosek pracownika musi wydać mu kopie jego dokumentacji oraz informować o wszystkich zmianach w ich prowadzeniu czy chociażby możliwości odbioru po upływie okresu przechowywania- po tym okresie pracodawca niszczy te dokumenty.
Poza wynagrodzeniem, jasnym określeniem zasad pracy i obowiązków czy przygotowaniem miejsca pracy, pracodawca ma obowiązek:
- stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników ich pracy
- przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu
- przeciwdziałać mobbingowi.
Kodeks pracy także wskazuje, że do obowiązków pracodawcy należy wpływ na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego, ułatwianie pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych czy też zaspokajanie socjalnych potrzeb pracowników w miarę posiadanych środków.
Egzekwowanie przestrzegania praw przez pracownika
Co zrobić, gdy pracownik nie przestrzega Kodeksu pracy? Gdy nie wykonuje swoich obowiązków lub wykonuje je nienależycie?
We wcześniejszym akapicie wspominaliśmy że pracodawca ma prawo do nakładania na pracownika kar upomnienia czy nawet kary pieniężnej. Może ona służyć do mobilizacji pracownika do przestrzegania zasad pracy czy przepisów BHP.
Pracodawca może także nałożyć na pracownika karę pieniężną, jednak tylko za:
- nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych;
- opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia;
- stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.
Pracodawca może także rozwiązać umowę z pracownikiem, który na przykład nie stawia się w pracy bez podania przyczyny nieobecności albo nie stosuje się do zasad obowiązujących w firmie (na przykład dress code’u). Przyczynami mogą być także nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa czy niewykonywanie swoich obowiązków.
Umowę z pracownikiem młodocianym można rozwiązać tylko w kilku określonych przypadkach:
- ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy;
- reorganizacji zakładu pracy, która umożliwia przygotowywanie zawodowe;
- stwierdzenia nieprzydatności osoby młodocianej do pracy, do której odbywa przygotowanie zawodowe;
- niewypełniania przez osobę młodocianą obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się.
Należy o tym poinformować przedstawiciela ustawowego lub opiekuna oraz szkołę i ewentualnie izbę rzemieślniczą.
