Kontrola skarbowa to hasło wywołujące szybsze bicie serca u niejednego polskiego przedsiębiorcy. Czy rzeczywiście „taki diabeł straszny”? Czy kontroli skarbowej należy się obawiać? Jak się przygotować, aby przejść ją sprawnie i bezboleśnie?
Z artykułu dowiesz się między innymi:
✔ w jaki sposób wykonywana jest kontrola skarbowa,
✔ co podlega kontroli,
✔ jakie są uprawnienia kontrolującego i obowiązki kontrolowanego.
W jaki sposób wykonywana jest kontrola skarbowa?
Organ administracji skarbowej może wykonywać czynności kontrolne zarówno w urzędzie celno-skarbowym (wcześniej urząd kontroli skarbowej), w siedzibie kontrolowanego, jak i w miejscu prowadzenia lub przechowywania ksiąg podatkowych, a także w każdym innym miejscu, związanym z prowadzoną przez kontrolowanego działalnością, w tym w jego mieszkaniu.
Wszczęcie takiej kontroli następuje z urzędu, czyli z inicjatywy organu skarbowego, na podstawie upoważnienia do przeprowadzenia kontroli, udzielonego kontrolującemu. W oparciu o przepisy ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, kontrola z urzędu skarbowego powinna zakończyć się bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia jej wszczęcia.
O każdym przypadku niezakończenia kontroli we właściwym terminie organ skarbowy powinien zawiadomić kontrolowanego, podając jednocześnie przyczyny takiego przedłużenia terminu i wskazując nowy termin jej zakończenia.
Co podlega kontroli celno-skarbowej?
Zasady i tryb przeprowadzania kontroli skarbowych uregulowany jest obecnie w ustawie o Krajowej Administracji Skarbowej (wcześniej obowiązywała ustawa o kontroli skarbowej). Organy administracji skarbowej w toku prowadzonych kontroli sprawdzają, czy podatnicy przestrzegają:
- przepisów prawa podatkowego, celnego i innych związanych z przywozem i wywozem towarów,
- przepisów regulujących urządzanie i prowadzenie gier hazardowych, w zakresie posiadania automatów do gier hazardowych,
- przepisów prawa dewizowego w zakresie ograniczeń i obowiązków, określonych dla rezydentów i nierezydentów,
- przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
W skrócie rzecz ujmując, kontroli może podlegać wszystko, co ma bezpośredni lub pośredni związek z podatkami lub innymi daninami na rzecz Skarbu Państwa.
Jakie uprawnienia mają organy kontroli skarbowej?
Urzędnicy-kontrolerzy mają szereg uprawnień. Przede wszystkim mogą żądać udostępnienia akt, ewidencji, ksiąg, sprawozdań finansowych i wszelkiego rodzaju dokumentów, związanych z przedmiotem kontroli celno-skarbowej oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek, wydruków i udokumentowanego pobierania danych w postaci elektronicznej.
Mają również prawo do żądania przekazania w postaci elektronicznej całości lub części ksiąg podatkowych oraz dowodów księgowych za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznych nośnikach danych, w przypadku prowadzenia ksiąg podatkowych przy użyciu programów komputerowych.
Nadto kontrolujący mają prawo wstępu, przebywania i poruszania się po firmie kontrolowanego bez dodatkowych przepustek i zezwoleń, dokonywania oględzin, legitymowania lub ustalania w inny sposób tożsamości poszczególnych osób, znajdujących się w siedzibie firmy.
Fiskus może również przesłuchiwać kontrolowanego lub świadków, przeszukiwać lokale, związane z prowadzoną działalnością, w tym mieszkanie kontrolowanego, zabezpieczać zebrane dowody, żądać przeprowadzenia spisu z natury, sporządzać szkice, kopie, robić zdjęcia, filmy i nagrywać.
Jeżeli organy kontroli skarbowej będą miały jakiekolwiek wątpliwości, mogą również powołać biegłego do sporządzenia określonej opinii. Co istotne, urzędnicy mogą też żądać powtórzenia dokonanych czynności.
Jakie są obowiązki kontrolowanego?
Kontrolowany, a także jego pracownicy i osoby przechowujące dokumentację firmy są zobowiązani do umożliwienia wglądu urzędników we wszelkie dokumenty, ewidencje i tak dalej. Jeżeli istnieje taka potrzeba, powinni również przekazać określone dokumenty w postaci elektronicznej.
Nadto kontrolowani są zobowiązani do udzielania niezbędnej pomocy technicznej, przedstawiać na żądanie urzędowe tłumaczenia na język polski dokumentów, sporządzonych w języku obcym, a mających znaczenie dla kontroli, udostępniać towary, urządzenia oraz środki przewozowe i zapewniać dostęp do wszelkich pomieszczeń firmy, przeprowadzić spis z natury, o ile jest to potrzebne, umożliwić pobranie próbek produktów i ich zbadanie, umożliwić nieodpłatne wykonanie kopii dokumentów, fotografowanie i filmowanie.
Kontrolujący powinien, o ile to możliwe, otrzymać również osobne pomieszczenie do wykonywania poszczególnych czynności, związanych z kontrolą.
Na co zwrócić uwagę podczas kontroli skarbowej?
Kontrola skarbowa to nie koniec świata i nawet jeżeli „mamy coś za uszami”, istnieje wyjście z tej sytuacji. Jeżeli kontrola dotyczy przestrzegania przepisów prawa podatkowego, kontrolowanemu przysługuje prawo do skorygowania złożonej deklaracji podatkowej w zakresie objętym kontrolą. Może to zrobić w ciągu 14 dni od dnia doręczenia mu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli.
Kontrolowani powinni również zwrócić uwagę na to, czy urzędnicy wykonują poszczególne czynności zgodnie z procedurą, uwzględnioną w przepisach ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej. W szczególności każda czynność powinna zostać udokumentowana w stosownym protokole. Z tego dokumentu musi wynikać kto, kiedy, gdzie i jakich czynności kontrolnych dokonał, kto i w jakim charakterze był przy nich obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby.
Sporządzony protokół musi zostać odczytany obecnym osobom, biorącym udział w poszczególnych czynnościach. Te osoby muszą go również podpisać, potwierdzając zgodność wszelkich, zawartych w nim informacji, z rzeczywistością.
Do ilu lat wstecz kontrola skarbowa sprawdza dokumenty?
W przepisach nie ma jasnego wskazania, za jaki okres wstecz kontrola skarbowa ma prawo badać dokumenty. Teoretycznie obowiązek przechowywania większości z nich to pięć lat, ale tak naprawdę urzędników nic nie ogranicza i mogą nas zapytać o transakcję dokonaną wcześniej.
Co powinien zawierać wynik sporządzonej kontroli skarbowej?
Przeprowadzona kontrola urzędu skarbowego kończy się sporządzeniem wyniku kontroli. Zawiera on przede wszystkim:
- oznaczenie organu, wskazanie kontrolowanego,
- datę wydania,
- zakres kontroli celno-skarbowej,
- informację na temat stwierdzonych nieprawidłowości lub ich braku,
- pouczenie o prawie złożenia korekty deklaracji w przypadku, gdy przepisy przewidują taki obowiązek,
- dokonanej w ciągu 6 miesięcy od dnia zakończenia kontroli, a także podpis naczelnika albo osoby przez niego upoważnionej.
W tym momencie kontrolowany ma jeszcze jedną szansę na złożenie korekty deklaracji podatkowej. Może to zrobić w ciągu 14 dni od zakończenia kontroli. Informacji o tym, jak poprawnie to zrobić można szukać w Krajowej Informacji Skarbowej.
Jeżeli w wyniku kontroli stwierdzono nieprawidłowości, kontrolowany nie złożył korekty albo ta korekta nie została uwzględniona przez organ, kontrola przekształca się w postępowanie podatkowe, zmierzające do ustalenia zaległej należności.
Kontrola skarbowa a podatkowa
Na marginesie warto zaznaczyć, że kontrolę celno-skarbową należy odróżnić od klasycznej kontroli podatkowej, prowadzonej przez naczelników urzędów skarbowych na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej.
Kontrola skarbowa zastrzeżona jest raczej dla większych podatników, czyli przedsiębiorców. Kontrola podatkowa może natomiast dotyczyć wszystkich – podatników, płatników, inkasentów oraz następców prawnych. Cele obu kontroli są jednak zbieżne. Obie mają za zadanie sprawdzić, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków podatkowych.
Czy kontroli skarbowych należy się bać?
Kontrole skarbowe nie muszą oznaczać niczego złego. Czasem organy skarbowe przeprowadzają je zupełnie rutynowo. Nie jest zatem tak, że kontrole skarbowe dotyczą wyłącznie tych podmiotów, które prawdopodobnie dokonały jakiegoś oszustwa podatkowego.
Aby pozytywnie przejść taką kontrolę warto zadbać o porządek w dokumentach. Dobrze, aby każda dokonywana transakcja miała swoje odzwierciedlenie „w papierach”. Jeżeli nie wyłudzamy VAT-u, nie unikamy opodatkowania i nie mamy innych przewinień na sumieniu, możemy spać spokojnie.
