Pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę przysługują różne typy urlopów, co jest związane z różnego rodzaju zdarzeniami. Chodzi nie tylko o standardowy urlop wypoczynkowy, ale również wolne na żądanie, czy urlopy okolicznościowe. Szczególnym przywilejem jest natomiast urlop z powodu działania siły wyższej, który przysługuje wyłącznie w przypadku zdarzeń takich, jak choroba lub wypadek, wymagający natychmiastowej obecności pracownika.
Sprawdźmy zatem co dokładnie można uznać za siłę wyższą oraz na jakich warunkach można uzyskać urlop z jej powodu.
Z niniejszego artykułu dowiesz się tego:
- co to jest urlop z powodu siły wyższej?
- co można uznać za siłę wyższą?
- na jakich warunkach można skorzystać z urlopu z powodu działania siły wyższej?
- w jaki sposób złożyć wniosek o urlop ze względu na działanie siły wyższej?
- czy pracodawca może odmówić urlopu z powodu siły wyższej?
- ile może trwać wolne tłumaczone siłą wyższą?
- jakie prawa i obowiązki w związku z urlopem z powodu siły wyższej ma pracownik i pracodawca?
Jako ciekawostkę można podać to, że Kodeks Pracy nie wymaga od pracownika przedstawienia dowodów na to, że wystąpiło zdarzeń, które można uznać za siłę wyższą. Praktyka w firmach może być jednak różna, w związku z czym warto być przygotowanym na to, że pracodawca może zażądać np. zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego fakt wystąpienia choroby.
Czym jest urlop z powodu siły wyższej?
Urlop z powodu siły wyższej to przywilej, który przysługuje pracownikowi od kwietnia 2023 roku i stanowi 2 dodatkowe dni wolne od pracy w ciągu roku kalendarzowego, które można wykorzystać w sytuacji, gdy jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. Istotne w tym przypadku jest to, że korzystający ze zwolnienia pracownik zachowuje prawo do zapłaty w wysokości połowy wynagrodzenia. Warunki wykorzystania urlopu z powodu siły wyższej reguluje artykuł 148 Kodeksu Pracy, zgodnie z którym jest on udzielany w sytuacjach, które są niezależne od woli pracownika i wymagana jest jego natychmiastowa obecność.
Przykłady sytuacji uznawanych za siłę wyższą
Urlop siła wyższa to nowy rodzaj zwolnienia z pracy, w związku z tym warto wiedzieć jakie mogą być powody jego wykorzystania. Otóż w praktyce kluczowa jest siła wyższa, ponieważ urlop może być udzielony jedynie w przypadku jej wystąpienia. W definicji siły wyższej doszukać się można określenia, że jest to zdarzenie niezależne od woli człowieka. W efekcie urlopy z powodu działania siły wyższej udzielane są przy zdarzeniach, w przypadku których wymagana jest natychmiastowa obecność pracownika. Przykładem może być nieobecność z powodu pilnych spraw rodzinnych spowodowanych chorobą, czy wypadkiem. Poza tym urlop z powodu siły wyższej może zostać udzielony także ze względu na wystąpienie zdarzeń uniemożliwiających pojawienie się pracownika w miejscu pracy (np. huragan), czy innych nieprzewidzianych sytuacji niezależnych od człowieka, np. pożaru domu.
Warunki korzystania z urlopu z powodu siły wyższej
Urlop z powodu siły wyższej może zostać udzielony nie tylko w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych nagłym zdarzeniem, ale również w przypadku innych wydarzeń niezależnych od człowieka. Istotne w tym przypadku jest to, że skorzystać z niego mogą nie tylko osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, które nie są w stanie wykonywać swoich obowiązków, ale również:
- policjanci,
- strażacy,
- żołnierze zawodowi,
- funkcjonariusze Straży Granicznej,
- funkcjonariusze Służby Więziennej,
- funkcjonariusze Krajowej Administracji Skarbowej.
Kodeks pracy określa jednak, że tego typu urlop nie przysługuje osobom zatrudnionym na podstawie stosunku cywilnoprawnego (umowa o dzieło, umowa zlecenia, kontrakt B2B). Oczywiście pracodawca ma wówczas prawo do udzielenia zwolnienia, jednak jest to wyłącznie jego dobrą wolą.
Jak złożyć wniosek o urlop z powodu siły wyższej?
Urlopy z powodu siły wyższej udzielane są na wniosek pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Jak zawnioskować o tego typu zwolnienie? Otóż istotne jest to, że w stosowny wniosek należy złożyć najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Należy o tym pamiętać niezależnie od tego, czy w firmie stosowane są elektroniczne wnioski urlopowe, czy pracownik ma obowiązek poinformować pracodawcę na piśmie.
Czy pracodawca może odmówić urlopu z powodu siły wyższej?
W Kodeksie Pracy napisane jest, że udzielenie zwolnienia z tytułu siły wyższej to obowiązek pracodawcy, a co za tym idzie nie ma on możliwości odmowy urlopu w przypadku wystąpienia sytuacji o nadzwyczajnym charakterze. Istotne jest także to, że Kodeks Pracy w żaden sposób nie reguluje tego w jaki sposób pracownik musi potwierdzić wystąpienia tego typu zdarzenia. W praktyce jednak warto zapoznać się z procedurami stosowanymi w danej firmie pomimo tego, że pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia w przypadku wystąpienia siły wyższej.
Różnice między urlopem na żądanie a urlopem z powodu siły wyższej
Urlop z powodu działania siły wyższej to nowe uprawnienie pracownicze, której nie zastępuje urlopu na żądanie. Jest bowiem czym innym, ponieważ urlop na żądanie zaliczany jest do urlopu wypoczynkowego, o który można wnioskować w dowolnym celu. Różni się także od urlopu okolicznościowego, ponieważ mimo iż przysługuje on w określonych sytuacjach, to nie występuje wówczas pojęcie siły wyższej. W przypadku urlopu z powodu siły wyższej konieczna musi być obecność pracownika w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych np. chorobą, wypadkiem, czy innym niezależnym od człowieka zdarzeniem.
Jak długo można korzystać z urlopu z powodu siły wyższej?
Urlop z powodu siły wyższej to zwolnienie, które udzielane jest w wymiarze 2 dni bądź 16 godzin w danym roku kalendarzowym. To pracownik decyduje o tym, czy chce skorzystać z urlopu w dniach, czy w godzinach. Istotne jest także to, że urlop z powodu siły wyższej przysługuje również osobom zatrudnionym na część etatu. W tym przypadku zwolnienie ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, a niepełną godzinę urlopu zaokrągla się do pełnej godziny. Przepis ten stosuje się także w przypadku pracowników z normą pracy krótszą niż 8 godzin. Jak już wspomniano chcąc wziąć urlop należy poinformować o tym pracodawcę, a stosowny wniosek musi zostać złożony najpóźniej w dniu rozpoczęcia zwolnienia.
Prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy
Zgodnie z aktualnymi przepisami Kodeksu Pracy pracownik ma prawo do skorzystania z urlopu z powodu siły wyższej, która może oznaczać pilne sprawy rodzinne spowodowane np. chorobą. Obowiązkiem jest jednak złożenie odpowiedniego wniosku urlopowego oraz uzyskanie akceptacji pracodawcy, ponieważ w innym przypadku stwierdzona może zostać nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy. Pracodawca ma natomiast obowiązek udzielenia pracownikowi zatrudnionemu na umowie o pracę urlopu z powodu działania siły wyższej oraz wypłaty stosownego wynagrodzenia za czas zwolnienia. Wynosi ono połowę przysługującego mu wynagrodzenia, które jest wyliczane według średniej stawki godzinowej.
Podsumowując należy stwierdzić, że urlop w powodu działania siły wyższej to dodatek do urlopu wypoczynkowego, z którego można skorzystać wyłącznie w przypadku nagłych i niezależnych od człowieka zdarzeń. Pracownikowi przysługuje 2 dni w roku z tego tytułu, które niewykorzystane nie przechodzą na kolejny okres.
