Prowadzenie działalności gospodarczej osób fizycznych wymaga wybrania odpowiedniej formy opodatkowania, czyli sposobu naliczania podatku dochodowego. Warto zatem mieć świadomość tego, że decyzja ta wpływa nie tylko na wysokość daniny odprowadzanej do urzędu skarbowego, ale warunkuje również możliwość skorzystania z różnego rodzaju ulg podatkowych. Podejmując ją należy wziąć zatem pod uwagę zarówno indywidualną sytuację przedsiębiorcy, jak i specyfikę zakładanego przez niego biznesu.
Sprawdźmy zatem jakie są aktualnie dostępne w Polsce formy opodatkowania oraz czym się od siebie różnią.
Z niniejszego artykułu dowiesz się:
- jakie są dostępne formy opodatkowania firmy w Polsce?
- czym różni się podatek dochodowy od podatku przychodowego, czyli ryczałtu?
- jakie kwestie wziąć pod uwagę przy wyborze formy opodatkowania działalności gospodarczej?
- czy w trakcie roku podatkowego można zmienić formę opodatkowania?
Ciekawostką może być fakt, że poza trzema formami opodatkowania działalności gospodarczej, które są dostępne dla przedsiębiorców otwierających firmę (opodatkowanie na zasadach ogólnych, podatek liniowy, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych) istnieje również czwarta. Jest to karta podatkowa, z której po wprowadzeniu przepisów tzw. Polskiego Ładu mogą korzystać jedynie te firmy, które robią to w ramach kontynuacji.
Jakie są formy opodatkowania działalności gospodarczej osób fizycznych?
Osoby fizyczne otwierające działalność gospodarczą stają się z tego tytułu podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych. Zobowiązane są wówczas do wybrania jednej z trzech dostępnych form opodatkowania uzyskiwanych przychodów z działalności gospodarczej, a mianowicie skali podatkowej (opodatkowania na zasadach ogólnych), podatku liniowego bądź ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych o czym należy poinformować naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla lokalizacji siedziby firmy. Czym różnią się poszczególne rodzaje opodatkowania? Różnice są znaczące, w związku z czym warto znać cechy charakterystyczne wszystkich sposobów opodatkowania, co ułatwi wybór najkorzystniejszego.
Skala podatkowa
W przypadku skali podatkowej, czyli opodatkowania na zasadach ogólnych obowiązują dwa progi podatkowe w wysokości 12 oraz 32 procent. Zasady ogólne są najpopularniejszą formą opodatkowania, co wynika również z faktu, że skala podatkowa automatycznie obowiązuje tych przedsiębiorców, którzy nie zgłosili innego wyboru do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. W praktyce firma rozlicza podatki dokładnie na tych samych zasadach, co m.in. osoby zatrudnione na etacie, a przedsiębiorca może także korzystać również z różnego rodzaju ulg i odliczeń podatkowych. Istotny w tym przypadku jest także to, że podstawę opodatkowania stanowi dochód, czyli przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Co więcej, wybierając zasady ogólne przedsiębiorcy przysługuje również kwota wolna od podatku, która obecnie wynosi 30 tys. złotych rocznie. W efekcie opodatkowanie według skali podatkowej to rozwiązanie, które jest szczególnie atrakcyjne dla firm posiadających stosunkowo duże koszty oraz tych przedsiębiorców, których roczne dochody nie przekraczają 120 tys. złotych (I próg podatkowy).
Podatek liniowy
Przedsiębiorcy, którzy osiągają wyższe dochody powinni rozważyć wybór podatku liniowego, ponieważ jest to forma opodatkowania polegająca na płaceniu 19% podatku niezależnie od wysokości osiąganych dochodów. W efekcie opodatkowanie podatkiem liniowym jest szczególnie atrakcyjne w przypadku firm, których duża część dochodów byłaby zaliczana do II progu podatkowego w skali podatkowej. Decydując się na podatek liniowy należy pamiętać jednak o tym, że jest to forma opodatkowania, w przypadku której podatnik nie ma możliwości skorzystania z odliczeń oraz ulg podatkowych. Nie może również rozliczyć się wspólnie z małżonkiem, czyli skorzystać z preferencyjnych zasad umożliwiających ewentualne zmniejszenie należnego podatku.
Co łączy podatek liniowy oraz rozliczanie na zasadach ogólnych? Otóż jest to sposób naliczania opodatkowania, ponieważ w przypadku podatku liniowego pod uwagę również brany jest osiągany dochód. Poza tym podatek liniowy może być także korzystny ze względu na niższą składkę zdrowotną oraz możliwość jej odliczenia bądź zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Podatek liniowy i skala podatkowa to nie jedyne dostępne obecnie formy opodatkowania. W 2024 roku nowe przedsiębiorstwa mogą wybrać bowiem również ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Na czym polega to rozwiązanie? Istotne w tym przypadku jest przede wszystkim to, że w zryczałtowanym podatku dochodowym podstawę opodatkowania stanowi przychód, a nie dochód. W związku z tym jest to forma opodatkowania, która będzie korzystna dla przedsiębiorców nie ponoszących wysokich kosztów w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Nie jest to jednak jedyna zaleta opodatkowania ryczałtem, ponieważ warto zwrócić także uwagę na niską wysokość podatku dochodowego, który może wynieść od 2 do 17 procent, a stawka podatku ostatecznie jest uzależniona od rodzaju prowadzonej działalności.
Wybierając ryczałt od przychodów ewidencjonowanych firma może stosować uproszczoną księgowość, co sprowadza się do prowadzenia podatkowej księgi przychodów. Tak samo, jak w podatek liniowy również ryczałt od przychodów ewidencjonowanych nie pozwala korzystać z ulg oraz rozliczeń podatkowych. Istotne może być jednak to, że mogą wybrać go nie tylko firmy funkcjonujące w jako JDG (jednoosobową działalność gospodarczą), ale również spółki cywilne i jawne, których wspólnikami są osoby fizyczne.
Podatek dochodowy, a podatek przychodowy czyli ryczałt
Wybierając formę opodatkowania przedsiębiorstwa warto zwrócić uwagę nie tylko na to, jaka będzie stawka podatku, ale również na to w jaki sposób będzie on obliczany. W praktyce wyróżnić można bowiem podatek dochodowy oraz podatek przychodowy, czyli ryczałt. W tym pierwszym podstawę opodatkowania stanowi dochód, czyli przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu. Rozwiązanie to stosuje się nie tylko w przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych, ale również wtedy, gdy firma rozlicza się podatkiem liniowym. Alternatywą jest podatek przychodowy, czyli ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. W zryczałtowanym podatku dochodowym podstawę opodatkowania stanowi bowiem przychód uzyskiwany w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, w związku z czym nieistotne stają się koszty uzyskania przychodów. Opodatkowanie podatkiem dochodowym powinni wybrać zatem Ci przedsiębiorcy, którzy ponoszą wysokie i regularne koszty w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Jak obliczyć podatek przychodowy, czyli ryczałt? Otóż, należy w tym celu pomnożyć sumę przychodów uzyskiwanych w danym okresie rozliczeniowym przez właściwą stawkę podatku. W przypadku opodatkowania ryczałtem istotne jest jednak to, że mimo iż nie ma wówczas kosztów uzyskania przychodu, to można odliczyć od niego wydatki, które zostały wyszczególnione w art. 26 ustawy o PIT (o ile wcześniej nie zostały odliczone od dochodu). Chodzi o składki na ubezpieczenia społeczne, ulgę abolicyjną oraz inne ulgi odliczane od dochodu. Dodatkowo podatnicy podatnik stosujący ryczałt od przychodów ewidencjonowanych mogą oddać 1,5% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego.
Kto może prowadzić działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych? Zgodnie z treścią ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne mogą to być:
- osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, w których przypadku opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych podlegają przychody osób fizycznych z pozarolniczej działalności gospodarczej. Dodatkowo ryczałt może zostać zastosowany także wtedy, gdy działalność ta jest prowadzona w formie spółki cywilnej osób fizycznych lub spółki jawnej osób fizycznych;
- osoby uzyskujące przychody z tytułu umów: najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze. Warunkiem jest to, by umowy te nie były zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej;
- osoby duchowne reprezentujące prawnie uznane wyznania, w których przypadku zryczałtowany podatek dochodowy płacony jest od przychodów.
Co jeszcze warto wiedzieć decydując się na wybór ryczałtu? Otóż, konieczne jest w tym przypadku prowadzenie ewidencji przychodów, która zastępuje podatkową księgę przychodów i rozchodów. Poza tym istotna jest wysokość uzyskiwanych przychodów ewidencjonowanych ryczałt jest bowiem dostępny jedynie dla tych przedsiębiorców, których przychód w roku poprzedzającym dany rok podatkowy nie przekroczył 2 000 000 euro. Nie dotyczy to zatem firm, które dopiero rozpoczynają swoją działalność.
Czym się kierować przy wyborze formy opodatkowania?
Dokonując wyboru formy opodatkowania firmy warto znać nie tylko różnice pomiędzy poszczególnymi rozwiązaniami, ale wziąć pod uwagę również inne kwestie. Chodzi w tym przypadku między innymi o rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej, ponieważ uzależniona od niego będzie nie tylko stawka podatku w ryczałcie ewidencjonowanym, ale również wysokość ponoszonych kosztów, które są istotne, gdy następuje opodatkowanie dochodów na zasadach ogólnych (wg. skali podatkowej) bądź podatkiem liniowym. Wybierając formę opodatkowania działalności gospodarczej pod uwagę warto wziąć także sytuację rodzinną przedsiębiorcy. Jest to istotne, ponieważ skala podatkowa oraz podatek liniowy należą do form opodatkowania umożliwiających stosowanie ulg podatkowych. Odliczeń tego typu nie można natomiast zastosować w rozliczając działalność gospodarczą w formie ryczałtu (a w formie karty podatkowej). Poza tym ważną kwestią mogą być wymagania związane z prowadzeniem księgowości. Zdecydowanie większe ciążą na podatnikach podatku dochodowego (zasady ogólne i opodatkowanie podatkiem liniowym), ponieważ wybierając ryczałt jako formę opodatkowania wystarczy prowadzić ewidencję przychodów. Różnice występują także w sposobie płacenia zaliczek na podatek dochodowy oraz terminach, w których muszą się one znaleźć w urzędzie skarbowym.
Wybór sposobu opodatkowania działalności gospodarczej może być skomplikowany, szczególnie wtedy, gdy przedsiębiorca zakłada pierwszą firmę. W związku z tym warto znać wiedzieć komu polecane są poszczególne formy opodatkowania, co wynika z ich cech. W związku z tym zasady ogólne są polecany przedsiębiorcom, których roczne dochody nie przekraczają 120 tys. złotych (kwalifikują się do pierwszego progu podatkowego) oraz którym zależy na możliwości skorzystania z ulg podatkowych i rozliczenia z małżonkiem. Osiągając wyższe dochody warto skorzystać natomiast z podatku liniowego, którego główną zaletą jest stała wysokość opodatkowania wynosząca 19%. W przypadku obu form opodatkowania korzystna jest także pomniejszenia podstawy opodatkowania o koszty uzyskania przychodów. Są to wydatki poniesione w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą i niezbędne dla osiąganych przychodów, np. zakup papieru do drukarki czy koszty eksploatacji wykorzystywanych w firmie pojazdów mechanicznych.
Odmiennie od obu tych form opodatkowania działalności gospodarczej działa ryczałt, w przypadku którego jak już wspomniano podstawę opodatkowania stanowią przychody. Kto powinien zatem skorzystać z tej formy opodatkowania? Otóż, jest to rozwiązanie dla przedsiębiorców, ponoszących niewielkie koszty prowadzenia działalności gospodarczej, np. copywriterów. Istotny w tym przypadku jest jednak także rodzaj prowadzonej działalności, ponieważ to od niego uzależniona jest wysokość podatku dochodowego. W praktyce może się zatem okazać, że niższa stawka będzie obowiązywała przy opodatkowaniu dochodu na zasadach ogólnych (w I progu podatkowym, czyli jeśli przychód z działalności gospodarczej nie przekracza 120 tys. złotych). Na niekorzyść ryczałtu przemawia także brak możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem oraz skorzystania z ulg.
Czy formę opodatkowania można zmienić w trakcie roku podatkowego?
Mając do wyboru następujące formy opodatkowania działalności przedsiębiorcy bardzo często zastanawiają się również nad tym, czy w trakcie roku podatkowego można dokonać zmiany swojej decyzji. W związku z tym warto mieć świadomość tego, że nie jest to możliwe, ponieważ zmiana formy opodatkowania jest dostępna jedynie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnął pierwszy przychód w danym roku. W sytuacji, gdy pierwszy przychód z działalności gospodarczej zostanie uzyskany w grudniu zmiana formy opodatkowania na kolejny rok jest możliwa maksymalnie do końca roku podatkowego. Są to bowiem terminy, w których podatnik zobowiązany jest do powiadomienia właściwego naczelnika urzędu skarbowego o tym, jaka forma opodatkowania będzie stosowana w firmie w kolejnym roku podatkowym. W jaki sposób należy zgłosić zmianę formy opodatkowania? Istnieją w tym przypadku trzy możliwości, a mianowicie:
- poprzez osobistą wizytę w urzędzie – urzędnik pomoże w aktualizacji wniosku CEIDG;
- on-line na stronie biznes.gov.pl poprzez aktualizację CEIDG;
- poprzez wysłanie listu poleconego lub osobiste złożenie we właściwym urzędzie skarbowym pisemnego oświadczenia (nie jest to CEIDG) o wyborze / rezygnacji z danej formy opodatkowania.
Istotne w tym przypadku jest to, że wybrana forma opodatkowania obowiązuje nie tylko w następnym roku podatkowym, ale również w kolejnych latach. Chcąc dokonać ponownej zmiany należy zgłosić ją do do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnął pierwszy przychód w danym roku, czyli poinformować o tym naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla danej lokalizacji. Termin ten dotyczy przedsiębiorców dokonujących zmiany na opodatkowanie na zasadach ogólnych, podatkiem liniowym bądź ryczałtem, którzy nie korzystali w danym roku z opodatkowania w formie karty podatkowej. Jeżeli firma rozliczała podatek w formie karty podatkowej czas na zmianę formy opodatkowania upływa 20 stycznia kolejnego roku podatkowego. Należy pamiętać także o tym, że karta podatkowa to rozwiązanie, które obecnie jest dostępne jedynie w ramach kontynuacji, czyli nie mogą z niej skorzystać nowe firmy. Zmieniły to przepisy tzw. Polskiego Ładu, a sama karta podatkowa oznacza naliczenie podatku w wysokości niezależnej od osiąganych przychodów. Stawka karty podatkowej w praktyce uzależniona jest od kilku czynników, takich jak np.:
- rodzaj wykonywanych usług;
- wielkość zatrudnienia;
- wielkość (liczba ludności) miejscowości w której działalność jest prowadzona;
- rozmiar prowadzonej działalności.
Podsumowując należy stwierdzić, że chcąc wybrać optymalną formę opodatkowania dla swojej firmy warto nie tylko znać cechy poszczególnych rozwiązań, ale również przeanalizować swoją indywidualną sytuację. Konieczne jest także terminowe zgłoszenie wyboru do właściwego urzędu skarbowego, co należy zrobić maksymalnie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnął pierwszy przychód w danym roku.
