Instalacja elektryczna

Montaż instalacji elektrycznej to nieodłączny element budowy każdego budynku użytkowego. Prace instalacyjne należy odpowiednio zaplanować i przeprowadzić z należytą starannością.

Instalacje elektryczne - o czym należy pamiętać podczas planowania montażu?

Rozplanowanie instalacji wymaga doświadczenia oraz fachowej wiedzy. Dopasowanie układów i gniazd odpowiada za prawidłowe działanie sprzętów i zapewnia bezpieczeństwo wszystkim domownikom.

Instalacja elektryczna jest nieodłącznym elementem każdego domu. Trudno bowiem wyobrazić sobie dom bez pralki czy piekarnika, o świetle i ogrzewaniu nawet nie wspominając. W większości budynków, aby użytkownicy mieli dostęp do tych mediów czy urządzeń, niezbędny jest po prostu prąd.

Instalacja elektryczna w domu powinna zatem być jedną z pierwszy części planowanych tuż po zakupie domu, tak, aby od samego początku móc w wygodny sposób korzystać z elektryczności i nie ryzykować potrzeby późniejszej modernizacji instalacji.

Prawidłowo sporządzony projekt instalacji powinien obejmować temat wszystkich przyłączy, gniazd, ilości kabli oraz rozdzielni elektrycznej, które są niesamowicie przydatne, zwłaszcza przy projektowaniu instalacji. Planowaniem i montażem instalacji elektrycznej powinien zająć się doświadczony elektryk, który będzie w stanie rozplanować układ, ale także zaplanować liczbę punktów świetlny pod potrzeby zleceniodawcy i dobrać odpowiednie materiały do jego budowy.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, wymaga się, aby instalacja elektryczna i sprzęt zapewniały:

energię elektryczną o odpowiednich parametrach technicznych;
ochronę przed porażeniem prądem, wybuchem i pożarem;
ochronę przed emisją hałasu powyżej dopuszczalnego poziomu.

Zgodnie z tym rozporządzeniem przewody i kable muszą zostać rozłożone tak, aby zapewnić bezproblemowy do nich dostęp, bez potrzeby naruszania konstrukcji budynku. Jeśli zostaną położone jako przewody wtynkowe, muszą zostać pokryte warstwą tynku o grubości nie mniejszej niż 5 mm. Ponadto, na wypadek pożaru, muszą zapewnić ciągłość w dostawie energii elektrycznej przez minimum 90 minut.

Wykonaniem prawidłowej instalacji elektrycznej powinien zająć się fachowiec z uprawnieniami w zakresie urządzeń, instalacji i sieci energetycznych, a odbiorem budynku - osoba z uprawnieniami do nadzorowania robót budowlanych w zakresie sieci i instalacji elektrycznych.

Prawidłowo rozprowadzona instalacja elektryczna w domu powinna być użyteczna i spełniać wszystkie wymagania domowników.

Najważniejsze jest oświetlenie główne, umieszczone na środku pomieszczenia. Na dużej przestrzeni warto zainstalować dodatkowe oświetlenie robocze, umieszczone nad stołem czy biurkiem. Gniazdka elektryczne w salonie warto zainstalować w odległości 0,5 - 1 metra od każdego z rogów pomieszczenia. Świetnie przydadzą się do podłączenia lampy, żelazka czy odkurzacza.

Kolejnym miejscem domu, w którym warto dobrze przemyśleć sposób rozmieszczenia instalacji jest kuchnia. Zazwyczaj instalowane są w niej LED-y, zwłaszcza pod szafkami. Warto umieścić gniazdka nad blatem kuchennym. W ten sposób domownicy będą mieli możliwość podłączenia drobnego sprzętu AGD, takiego jak czajnik, ekspres do kawy czy blender. Z kolei za szafkami można umieścić zasilenie piekarnika, lodówki czy zmywarki.

Instalacja elektryczna w łazience powinna obejmować zarówno możliwość podłączenia suszarki czy lokówki, a także oświetlenia głównego oraz umieszczonego nad lustrem. Dalsza konfiguracja zależy już od indywidualnego projektu aranżacji. Niektórzy inwestorzy decydują się na oświetlenie miejsc, w których znajduje się wanna, prysznic czy stelaż WC.

A jak wygląda samodzielny montaż instalacji elektrycznej w domu?

Montaż instalacji elektrycznej pod już nałożonym tynkiem

Przed rozpoczęciem pracy skompletuj potrzebne narzędzia i materiały: młotek, przecinak, przewody, kołki, taśmę antyrysową oraz gips i grunt.

Następnie, za pomocą poziomicy, wyznacz przebieg przewodów i wykuj w ścianie miejsce na nie. Wykute bruzdy pokryj gruntem, wbij kołki i umieść na nich blaszki. Przymocuj przewody, a następnie zaszpachluj dziury gipsem i naklej taśmę antyrysową, a potem ponownie nałóż gips. Gdy wyschnie, zeszlifuj powierzchnię.

Instalacje elektryczne - podział

Instalacje elektryczne, stosowane w budownictwie mieszkaniowym, pod względem technicznym można podzielić na:

energoelektryczne (w ramach którego wyróżniamy instalacje oświetleniowe, siłowe i uziemień ochronnych);
dźwigowe;
tele-elektryczne;
piorunochronne.

W sieciach instalacji elektroenergetycznych można spotkać się z czterema różnymi układami napięć.

Powszechnie stosuje się obecnie układ 380 / 220 V. W praktyce oznacza to, że elektryczna linia zasilająca jest linią czteroprzewodową. Składa się z czterech odizolowanych od siebie żył miedzianych, aluminiowych lub stalowych, z których trzy nazywa się przewodami fazowymi, a jeden - zerowym. Między dwoma dowolnymi przewodami fazowymi występuje tak zwane napięcie międzyprzewodowe, wynoszące 380 V. Z kolei między dowolnym przewodem fazowym i zerowym - tak zwane napięcie fazowe 220 V. W danej linii przewody fazowe mają przekroje o jednakowej wielkości, a przewód zerowy ma zazwyczaj mniejszą średnicę.

Podobna sytuacja ma miejsce w układzie 220 / 120 V, z tym, że napięcie międzyprzewodowe wynosi w takiej sytuacji 220 V, a fazowe - 120 V. Układ taki jest obecnie stosowany coraz rzadziej.

Równie rzadko spotyka się układ napięć 3 x 120 V, w którym napięcie międzyprzewodowe wynosi 120 V.

Instalacje stosowane w budownictwie mieszkaniowym są jedno- lub trójfazowe. Instalacja jednofazowa składa się z dwóch przewodów. W zależności od zastosowanego układu napięć obydwa przewody są przewodami fazowymi albo też jeden z nich jest przewodem fazowym, a drugi - zerowym. Instalacja trójfazowa może być, w zależności od układu napięć, trójprzewodowa lub czteroprzewodowa.

Instalację oświetleniową można wykonać:

w rurkach izolacyjnych płaszczowych;
w rurkach izolacyjnych stalowych;
przewodami kabelkowymi typu KGao, KGo, KGp;
przewodami płaszczowymi typu P, AP;
przewodami wtynkowymi typu DYt.

Instalacje w rurkach izolowanych płaszczowych (tak zwanych bergmanowskich) w wykonaniu podtynkowym stosuje się praktycznie wyłącznie w budownictwie mieszkaniowym. Jest to najlepsze rozwiązanie w takich sytuacjach, bo rurki i sprzęt instalacyjny, poza łącznikami i gniazdami wtykowymi, jest ukryty w ścianach i nie szpeci wnętrza pomieszczeń. Po otynkowaniu pomieszczenia przez rurki przeciągane są przewody typu DG, LG, ADG, ALGr DY i ADY.

W starych domach, w których instalację oświetleniową wykonano już po oddaniu domów do użytku, lub w budynkach drewnianych, a także takie, w których (ze względów konstrukcyjnych lub w trosce o bezpieczeństwo pożarowe) nie można instalować rurek pod tynkiem, stosuje się instalacje natynkowe.

Instalacje w rurkach izolacyjnych stalowych stosuje się tylko w niektórych, specjalnych pomieszczeniach, w których instalacja oświetleniowa, z uwagi na charakter wykonywanych prac, musi być zabezpieczona od uszkodzeń mechanicznych. Mowa tu na przykład o garażach, kotłowniach, składach opału czy warsztatach mechanicznych.

Tego typu instalacje montuje się z reguły już na tynkach, chociaż, w wyjątkowych przypadkach, przewidzianych przepisami, dopuszcza się instalację rurek stalowych pod tynkiem. Korzysta się przy tym ze specjalnych stalowych puszek rozgałęźnych, stalowego osprzętu (wyłączników i gniazd wtykowych) oraz specjalnych szczelnych opraw oświetleniowych.

Instalacje oświetleniowe z przewodami kabelkowymi typu KGao i KGap stosuje się w pomieszczeniach wilgotnych, takich jak pralnie, kuchnie czy natryski. Z kolei przewody kabelkowe typu KGa czy KCp montuje się w miejscach suchych, zazwyczaj tam, gdzie nie można zamontować instalacji podtynkowej w rurkach izolacyjnych płaszczowych.

Instalacje wtynkowe z przewodami kabelkowymi typu DYt stosuje się obecnie na szeroką skalę w nowo budowanych budynkach.

Montowane w mieszkaniach instalacje oświetleniowe są z reguły jednofazowe, aby napięcie doprowadzane do ich wnętrza nigdy nie przekraczało 220 V.

Instalacja siłowa służy do zasilania w prąd silników elektrycznych. Przebiega najczęściej przez pomieszczenia wilgotne oraz takie, w których narażona jest na uszkodzenia mechaniczne. Dlatego też zazwyczaj wykonuje się ją w rurkach izolacyjnych, stalowych lub przewodami kabelkowymi.

Instalacja siłowa, w przeciwieństwie do oświetleniowej, jest prawie zawsze trójfazowa, trójprzewodowa. Oznacza to, że bez względu na istniejący w linii zasilającej układ napięć składa się z trzech przewodów fazowych, między którymi panuje napięcie międzyprzewodowe o wielkości zależnej od zastosowanego układu. Silniki elektryczne stosowane w budownictwie mieszkaniowym do dźwigów, pomp cyrkulacyjnych centralnego ogrzewania, hydroforów czy wentylatorów budowane są dla napięć 220 / 380 V, 380 / 660 V i (bardzo rzadko) 120 / 220 V.

Silnik o typie napięcia 220/380 V można przyłączyć do sieci, w której napięcie międzyprzewodowe wynosi 380 lub 220 V. W zależności od tego, jak duże jest napięcie międzyprzewodowe, uzwojenie silnika należy połączyć we właściwy sposób (w gwiazdę lub trójkąt). Analogiczna sytuacja zachodzi przy silnikach o typie napięcia 120/220 V. Silnika o typie napięcia 120/220 V nie można przyłączyć do sieci o układzie napięć 220/380 V.

Sposoby montażu instalacji elektrycznych

Instalacje elektryczne najczęściej dzieli się na wiele obwodów. Rozróżnia się obwody:

rozdzielcze, które zasilają różnego typu rozdzielnice;
odbiorcze, zasilające poszczególne odbiorniki.

Podstawowe wymagania dotyczące instalacji elektrycznych określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku. Struktura każdej instalacji zależy od potrzeb wynikających z przeznaczenia budynku.

Zgodnie z § 180 tego rozporządzenia instalacja i urządzenia elektryczne, przy zachowaniu przepisów dotyczących dostarczania energii, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska i BHP, a także wymagań Polskich Norm odnoszących się do tych instalacji i urządzeń, powinny zapewniać:

dostarczanie energii elektrycznej o odpowiednich parametrach technicznych do odbiorników, stosownie do potrzeb użytkowych;
ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym, przepięciami łączeniowymi i atmosferycznymi, powstaniem pożaru, wybuchem i innymi szkodami;
ochronę przed emisją drgań i hałasu powyżej dopuszczalnego poziomu oraz przed szkodliwym oddziaływaniem pola elektromagnetycznego.

Przewody oraz kable elektryczne trzeba prowadzić tak, aby możliwa była ich ochrona przed uszkodzeniami mechanicznymi i wymianę bez potrzeby naruszania konstrukcji budynku. Trasy przewodów elektrycznych należy prowadzić w liniach prostych, równoległych do krawędzi ścian i stropów. Należy stosować przewody elektryczne z żyłami wykonanymi wyłącznie z miedzi, jeśli ich przekrój nie przekracza 10 milimetrów kwadratowych.

Prowadzenie instalacji i rozmieszczenie urządzeń elektrycznych w budynku powinno zapewniać bezkolizyjność z innymi instalacjami w zakresie ich wzajemnego usytuowania. Poziome odcinki instalacji gazowych powinny być usytuowane w odległości co najmniej 10 centymetrów powyżej innych przewodów instalacyjnych, a jeśli gęstość gazu jest większa od gęstości powietrza - poniżej przewodów elektrycznych i urządzeń iskrzących. Przewody instalacji gazowej krzyżujące się z innymi przewodami instalacyjnymi powinny być od nich oddalone na co najmniej 2 centymetry.

Główne ciągi instalacji elektrycznej w budynku mieszkalnym wielorodzinnym, budynku zamieszkania zbiorowego i budynku użyteczności publicznej muszą ponadto prowadzić poza mieszkaniami i pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi, w wydzielonych kanałach lub szybach instalacyjnych, zgodnie z Polską Normą dotyczącą wymagań w tym zakresie.

Zgodnie z normą SEP-E 002 obwody odbiorcze instalacji elektrycznej w budynku należy prowadzić w obrębie każdego mieszkania lub lokalu użytkowego. W instalacji elektrycznej w mieszkaniu należy stosować wyodrębnione obwody:

oświetlenia;
gniazd wtyczkowych ogólnego przeznaczenia, w łazience oraz do urządzeń odbiorczych w kuchni;
do odbiorników wymagających indywidualnego zabezpieczenia.

Pomieszczenia należy wyposażyć w wypusty oświetleniowe i niezbędną liczbę odpowiednio rozmieszczonych gniazd wtyczkowych. Instalacja oświetleniowa w pokojach powinna umożliwiać załączanie źródła światła za pomocą łączników wieloobwodowych. W budynkach wielorodzinnych oświetlenie i odbiorniki w pomieszczeniach komunikacji ogólnej oraz technicznych i gospodarczych powinny być zasilane z tablic administracyjnych.

Wewnętrzne linie zasilające w budynku mieszkalnym wielorodzinnym, budynku zamieszkania zbiorowego i budynku użyteczności publicznej należy prowadzić poza mieszkaniami i pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi, w wydzielonych kanałach lub szybach instalacyjnych.

Tego typu linie zasilające należy prowadzić w specjalnych, wykonanych do tego celu kanałach, zwanych ZELP-ami (ZELP - Zestaw Elektrycznych Linii Pionowych), lub innych tego typu rozwiązaniach. Kanały do prowadzenia wewnętrznych linii zasilających należy także wykorzystywać do prowadzenia innych instalacji elektrycznych lub telekomunikacyjnych.

Kiedy warto wymienić instalację elektryczną?

Montaż nowej instalacji elektrycznej to ogromne i kosztowne przedsięwzięcie. Sprawna i dobrze rozplanowania sieć przewodów jest w stanie uchronić sprzęty codziennego użytku przed zniszczeniem. Kiedy zatem powinno się rozważyć wymianę instalacji?

Co prawda, polskie prawo nie podaje wprost informacji, jak często należy montować nową instalację elektryczną w budynkach mieszkalnych, ale jednym z obowiązków właścicieli domów jest utrzymywanie ich w odpowiednim stanie technicznym. W niektórych sytuacjach montaż nowych przewodów okazuje się jednak koniecznością.

Stara instalacja elektryczna

Instalację elektryczną uznaje się za starą, gdy osiągnie sędziwy wiek 20 lat. W takim czasie standardy techniczne montażu sieci mogą się znacząco zmienić. Warto tylko wspomnieć, że jeszcze dwie dekady temu wykorzystywano przede wszystkim aluminiowe przewody, które łatwo ulegają zniszczeniu i szybko się nagrzewają. Obecnie instaluje się już przewody miedziane.

Montaż nowej instalacji elektrycznej jest wskazany szczególnie w łazienkach i kuchni, a więc w pomieszczeniach najbardziej narażonych na wystąpienie przeciążeń. Stara instalacja może być ponadto niewydajna dla używanych nowoczesnych sprzętów RTV i AGD.

Niesprawna instalacja elektryczna

Jeśli w domu często dochodzi do zwarć i innych awarii, warto zatrudnić wykwalifikowanego fachowca, który oceni, czy instalacja jest sprawna, a następnie oceni, czy konieczna jest jej wymiana. Czasem na nowo montuje się jedynie część instalacji elektrycznej - stare przewody zostawia się w ścianie, odcina dopływ prądu do nich, a nowe kable umieszcza się w nowym miejscu. Ogranicza się w ten sposób koszty remontu.

Rozbudowa domu

Fachowcy zalecają wymianę instalacji również przy rozbudowie domu, zwłaszcza, gdy jest w nim zamontowana sieć starszego typu. Czasem okazuje się jednak, że modernizacja sieci jest niemożliwa lub mniej opłacalna niż ułożenie nowych przewodów.

Projekt przebudowy instalacji elektrycznej powinien sporządzić wykwalifikowany specjalista, który oceni stan zainstalowanej sieci i sporządzi odpowiedni projekt. Powiększenie instalacji elektrycznej często wiąże się nie tylko z poprowadzeniem w ścianach nowych przewodów, ale także zazwyczaj konieczny okazuje się montaż nowych punktów świetlnych, rozdzielnicy oraz innego osprzętu elektrycznego. Po przeprowadzonej modernizacji sieć musi być wydajna i nie może być podatna na nagłe skoki napięcia.

Ile kosztuje instalacja elektryczna w domu jednorodzinnym?

Całkowity koszt zależy przede wszystkim od ilości pomieszczeń oraz gniazdek elektrycznych.

Położenie punktu elektrycznego i montaż jednego podwójnego gniazda (wraz z materiałami) kosztuje od 50 do 130 złotych. Zdecydowanie droższe są gniazda bryzgoszczelne, montowane w kuchni czy łazience. Za montaż jednego z takich punktów trzeba zapłacić co najmniej 500 złotych.

Koszt wykonania podstawowej instalacji w domu średniej wielkości może osiągnąć poziom od 2 do 7 tysięcy złotych plus koszty instalacji dodatkowej (na przykład awaryjne zasilanie) i instalacji znajdującej się na zewnątrz budynku.

Ceny podstawowych materiałów przedstawiają się następująco: