Samozatrudnienie to nic innego jak prowadzenie działalności gospodarczej na własny rachunek zamiast zatrudnienia na podstawie umowy o pracę lub cywilnoprawnej. Takie rozwiązanie wiąże się z różnymi korzyściami, ale niesie za sobą także pewne ryzyko. W Polsce samozatrudnienie wiąże się najczęściej z założeniem firmy w formie jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG).
Wśród zalet samozatrudnienia należy wymienić przede wszystkim większą swobodę i szansę uzyskania wyższych zarobków. Jednocześnie należy jednak liczyć się z ryzykiem gospodarczym i brakiem dostępu do świadczeń pracowniczych. Co warto wiedzieć na ten temat?
W poniższym artykule dowiesz się m.in.:
- Co to jest samozatrudnienie i na czym polega?
- Jakie są zalety i wady samozatrudnienia?
- Z jakimi kosztami dodatkowymi wiąże się samozatrudnienie?
Czym jest samozatrudnienie?
Na początek warto określić, czym jest samozatrudnienie. Co to właściwie oznacza? Definicje mogą się nieco różnić, jednak w najbardziej ogólnej formie mowa o każdej sytuacji, w której osoba fizyczna prowadzi własną działalność gospodarczą, podejmując tym samym własne ryzyko i samodzielnie odpowiadając za powodzenie swojej działalności. W przeciwieństwie do umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej, gdzie wykonywanie pracy opiera się na ustaleniach z pracodawcą, w tym przypadku mowa właściwie o wykonywaniu usług na rzecz innych podmiotów.
W odniesieniu do polskiego krajobrazu biznesowego samozatrudnienie oznacza najczęściej prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, choć niektórzy przedsiębiorcy stawiają także na inne formy prawne swojej firmy. Niezależnie jednak od sposobu organizacji model wykonywania działalności jest w dużej mierze podobny i zapewnia przede wszystkim sporą swobodę i elastyczność. Samozatrudniony może we własnym zakresie decydować, kiedy i gdzie pracuje, a także zarządzać swoim czasem i zasobami na własny rachunek. Jest to zatem atrakcyjna opcja szczególnie dla osób, które chcą wybrać niezależność, realizując swoje projekty i pomysły.
Warto wyróżnić przy tym jeden z najważniejszych powodów, dla których wiele osób decyduje się na samozatrudnienie – koszty, które leżą po stronie pracodawcy przy standardowym stosunku pracy. Zależnie od formy zatrudnienia mogą one znacząco wpływać na ostateczną wysokość zarobków. W przypadku samozatrudnienia można uzyskać większą kontrolę nad tą kwestią, co często wiąże się z osiągnięciem wyższych dochodów.
Jakie są korzyści samozatrudnienia?
Wiemy już, co to jest samozatrudnienie – warto przyjrzeć się także zaletom, które płyną z tego rozwiązania. W samym 2023 roku, według danych Ministerstwa Rozwoju i Technologii, w Polsce zarejestrowano ponad 300 tys. jednoosobowych działalności gospodarczych. Oto kilka powodów, przez które jest to tak chętnie wykorzystywana opcja.
Niezależność i elastyczność
Jedną z największych zalet samozatrudnienia jest niewątpliwie większa elastyczność w stosunku do innych form zatrudnienia, takich jak umowa o pracę czy umowa cywilnoprawna. Samozatrudniony, będąc przedsiębiorcą, nie podlega bezpośredniemu nadzorowi pracodawcy i nie jest związany sztywnymi godzinami ani lokalizacją pracy. To przekłada się na możliwość planowania swojej pracy według indywidualnych potrzeb, co jest szczególnie ważną zaletą dla osób ceniących sobie niezależność.
Potencjalnie wyższe wynagrodzenie
Niższe składki ZUS niż na etacie, brak dodatkowych kosztów dla pracodawcy, dostęp do specjalnych rozwiązań dla przedsiębiorców – wszystko to sprawia, że realne zarobki samozatrudnionych są często wyższe niż w przypadku zatrudnienia w standardowej formie. Do tego dochodzi także możliwość skorzystania ze specjalnych ulg i odliczeń podatkowych. Współpraca z firmą na własny rachunek jest w wielu przypadkach bardziej opłacalna, co jest jednym z głównych czynników wpływających na decyzję o założeniu własnej działalności gospodarczej.
Możliwość rozwoju osobistego i zawodowego
Prowadzenie własnej firmy to również doskonała okazja do rozwoju osobistego i zawodowego. Samozatrudnieni muszą m.in. rozwijać swoje umiejętności dotyczące zarządzania czasem i finansami, a także relacji z klientami. W ten sposób można uzyskać wartościowe kompetencje i doświadczenie, które mogą być cenne nie tylko w dalszym rozwoju działalności gospodarczej, lecz także na rynku pracy.
Wyzwania i wady samozatrudnienia
Choć samozatrudnienie ma liczne zalety w porównaniu z zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, nie można pominąć także kilku potencjalnych wad. To przede wszystkim znacznie większa odpowiedzialność – oprócz tego należy zwrócić uwagę na aspekty prawne i mniejszą stabilność zatrudnienia.
Większa skala ryzyka gospodarczego związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej
Prowadząc działalność gospodarczą, samozatrudnieni ponoszą większą odpowiedzialność w porównaniu z zatrudnieniem na podstawie umowy. Ryzyko gospodarcze to kwestia, którą zawsze należy mieć na uwadze podczas rozwijania własnej firmy. Samozatrudnieni przede wszystkim tracą dostęp do mechanizmów ochrony dotyczących pracowników, a ich pozycja na rynku jest bezpośrednio zależna od ustaleń z klientami.
Samodzielne zarządzanie wszystkimi aspektami działalności
Księgowość, marketing, sprzedaż, obsługa klienta, jak również sama realizacja powierzonych zadań – wszystkie z tych obowiązków leżą po stronie osoby samozatrudnionej. W niektórych przypadkach może oznaczać to znacznie większą ilość pracy w porównaniu ze zwykłymi formami zatrudnienia. Warto jednak zaznaczyć, że wraz ze zdobywaniem doświadczenia tego typu zadania stają się prostsze – dodatkowo, dysponując wolnymi środkami, można powierzyć część obowiązków zewnętrznym firmom w ramach outsourcingu.
Koszty początkowe
Rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej wiąże się z pewnymi kosztami, które obejmują m.in. zakup niezbędnego sprzętu, a czasami także wynajem biura. Dokładny kosztorys może jednak znacznie się różnić w zależności od sytuacji konkretnej osoby. Co ważne, samo założenie działalności jest darmowe, podobnie jak wpis do Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej (CEiDG). Dodatkowo można liczyć na wiele opcji wsparcia ze strony banków (np. ING) i innych firm zapewniających pomoc w obsłudze tego procesu.
Etat kontra samozatrudnienie – która forma jest dla Ciebie lepsza?
Zarówno osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, jak i zatrudnione na podstawie umowy o pracę lub cywilnoprawnej, mogą liczyć na szereg korzyści. Jednocześnie obie opcje wiążą się z pewnymi minusami, które należy wziąć pod uwagę przy wyborze formy zatrudnienia.
Zalety etatu
Praca na etacie to przede wszystkim stałe, stabilne zatrudnienie i dostęp do różnych świadczeń pracowniczych. W ich zakres wchodzą m.in. płatne urlopy oraz ubezpieczenie społeczne – zdrowotne i emerytalne. Co więcej, pracownicy nie muszą martwić się o zarządzanie firmą i pozyskiwanie klientów.
Dlaczego warto postawić na jednoosobową działalność gospodarczą?
Samozatrudnienie oznacza znacznie większą elastyczność i niezależność, a także możliwość osiągnięcia wyższych zarobków. Będzie to bardzo korzystna opcja dla osób, które chcą swobodnie realizować własne plany i pomysły. Choć wzrost dochodów wiąże się także z podwyższonym ryzykiem, dla wielu osób jest to bardzo opłacalny wybór, a zarazem szansa na rozwój osobisty i zawodowy. Należy także pamiętać, że firmy są często w stanie zaproponować samozatrudnionemu wyższe wynagrodzenie z uwagi na fakt, że w ten sposób pracodawca obniża koszty zatrudnienia.
Którą opcję wybrać?
Ostateczna decyzja między etatem a samozatrudnieniem zależy w głównej mierze od indywidualnych preferencji i sytuacji życiowej. Osoby, które stawiają przede wszystkim na stabilność, powinny wybrać zatrudnienie na podstawie umowy z pracodawcą. Samozatrudnienie będzie natomiast odpowiednie dla wszystkich osób szukających niezależności, potencjalnie wyższych zarobków i większych możliwości rozwoju.
Księgowość i koszty przy samozatrudnieniu
Jednym z najważniejszych aspektów zarządzania własną firmą jest konieczność prowadzenia księgowości. Monitorowanie przychodów i wydatków, zapisywanie przychodów ewidencjonowanych, podatek dochodowy, ZUS, VAT – wszystkie z tych kwestii wymagają stałej kontroli, a także znajomości przepisów. Choć część przedsiębiorców decyduje się na podjęcie obowiązków w tym zakresie samodzielnie, jest to opcja zalecana wyłącznie dla doświadczonych osób lub w przypadku bardzo małej skali działalności. W zdecydowanej większości przypadków znacznie lepszym wyborem będzie współpraca z biurem księgowym. Obsługa rachunkowości to dodatkowy koszt, jednak dla niewielkich firm jest to z reguły wydatek rzędu zaledwie 200–300 zł miesięcznie.
Do tego warto zwrócić uwagę na koszty prowadzenia działalności gospodarczej. Szczególną rolę odgrywają koszty uzyskania przychodu. W tej kategorii mieszczą się z definicji wszystkie wydatki, które mają na celu zwiększyć zdolność firmy do uzyskania przychodu. Może to być np. wynajem biura, zakup sprzętu, opłata za usługi księgowe, marketing czy reklama. Stawiając na samozatrudnienie, należy regularnie kontrolować swoje wydatki i dochody, aby móc utrzymać rentowność firmy. Ważną kwestią są też korzyści podatkowe w postaci m.in. odliczenia podatku VAT. Aby dowiedzieć się więcej na ten temat, przeczytaj nasz artykuł o kosztach prowadzenia działalności.
Urlop dla samozatrudnionych – czy to możliwe?
Obok obowiązków z zakresu ewidencji działalności gospodarczej i zagadnień takich jak ubezpieczenia społeczne należy zwrócić uwagę także na kwestię urlopu. Co do zasady, samozatrudnieni nie mają możliwości skorzystania z urlopu płatnego na takich samych zasadach, jak w przypadku innych form zatrudnienia. Każdy dzień wolny wiąże się zatem z potencjalną utratą dochodu. Wiele w tej kwestii zależy jednak od indywidualnych ustaleń z klientami, a także od sposobu funkcjonowania firmy. Należy pamiętać, by poinformować klientów o planowanych przerwach w pracy. Dla wielu przedsiębiorców przebywanie na urlopie może oznaczać konieczność pracy w niepełnym wymiarze godzin lub zdalnie, by utrzymać kontakt z klientami i wypełniać bieżące zobowiązania.
Warto także mieć na uwadze, że samozatrudnieni mają prawo do pobierania zasiłku chorobowego. Jego wysokość jest wyliczana według 80% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (a dokładniej – składki na ubezpieczenie chorobowe). Co istotne, aby skorzystać z tej opcji, należy najpierw opłacać składki przez co najmniej 90 dni (tzw. okres wyczekiwania).
Obowiązkowe składki ZUS dla samozatrudnionych przedsiębiorców
Na koniec warto wspomnieć o kolejnej istotnej kwestii dla samozatrudnionych, jaką są składki ZUS. Co do zasady, każdy przedsiębiorca w Polsce jest zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Ich wysokość zależy od dochodów, a także od rodzaju prowadzonej działalności. Znaczenie pod tym względem ma także staż na rynku – przez pierwsze 2 lata można korzystać z obniżonych składek. Dodatkowo w okresie pierwszych 6 miesięcy obowiązuje tzw. ulga na start, która polega na całkowitym zwolnieniu z obowiązku wnoszenia składek ZUS.
Czy samozatrudnienie to odpowiednia opcja dla Ciebie? Podsumowanie
Wiemy już, co to jest samozatrudnienie, jakie są jego wady i zalety, a także jakie obowiązki dotyczą przedsiębiorców działających w Polsce. Jest to opcja, która może zapewnić liczne korzyści finansowe – głównie w postaci zwiększonych zarobków, które łączą się także z większą swobodą i elastycznością. Do tego dochodzą jednak także dodatkowe zobowiązania i pewne wyzwania dotyczące m.in. stabilności zatrudnienia. Mimo tego samozatrudnienie to rozwiązanie chętnie wybierane przez wiele osób w Polsce. Przed podjęciem decyzji należy dokładnie przeanalizować wszystkie za i przeciw – na pewno jednak warto podkreślić, że praca na własny rachunek to źródło sporej satysfakcji i wiele istotnych zalet oraz korzyści.
