Każdy przedsiębiorca na ścieżce swojej kariery z pewnością spotkał się z pojęciem kosztów uzyskania przychodu. Warto zapoznać się bliżej z tą tematyką i poznać różne kategorie kosztów, w skład których wchodzą między innymi koszty zmienne.
Z tego artykułu dowiesz się:
- czym są koszty uzyskania przychodu,
- jak klasyfikuje się koszty uzyskania przychodu,
- czym są koszty stałe i zmienne,
- czym charakteryzują się koszty zmienne,
- jak obliczyć koszty zmienne,
- jakie są przykłady kosztów zmiennych.
Koszty zmienne: definicja i charakterystyka
Każde przedsiębiorstwo ponosi wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. To właśnie te wydatki nazywane są kosztami. Do kosztów uzyskania przychodu można zaliczyć wydatki, które są prawidłowo udokumentowane i nie są wymienione w wyjątkach określonych w ustawie. Najważniejsze informacje dotyczące kosztów uzyskania przychodu można znaleźć w Ustawie z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z art. 23 tejże ustawy jasno wynika, co nie jest uważane za koszty uzyskania przychodów.
W księgowości można wyróżnić koszty pośrednie oraz koszty bezpośrednie. Zgodnie z tym podziałem koszty bezpośrednie są związane z przychodami osiąganymi przez firmę, a koszty pośrednie są wszystkimi dodatkowymi kosztami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej. Taki podział kosztów uzyskania przychodu można zastosować bez względu na formę opodatkowania firmy.
Według innej klasyfikacji, koszty uzyskania przychodu dzielimy na:
- koszty stałe,
- koszty zmienne.
Koszty te różnią się między sobą pod wieloma względami, jednak odpowiednie zarządzanie nimi jest niezbędne dla wydajnego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Zarówno koszty stałe, jak i koszty zmienne pełnią znaczące role zarówno w księgowości, jak i w zarządzaniu firmą. Odpowiednia ich optymalizacja pozwoli na zwiększenie efektywności działalności gospodarczej.
Koszty zmienne przykłady: najczęstsze kategorie
Koszty stałe to koszty, które firma ponosi każdego miesiąca. Nie są one zależne od wielkości produkcji lub sprzedaży. Są to koszty długoterminowe, które określają możliwości wytwórcze firmy. Do kosztów stałych zaliczamy:
- czynsz najmu biura,
- wynajem hali produkcyjnej,
- wynagrodzenia pracowników,
- ubezpieczenie nieruchomości,
- ubezpieczenie maszyn,
- wynagrodzenie administracji,
- odpisy amortyzacyjne maszyn.
W zależności od struktury przedsiębiorstwa, koszty te mogą być bezwzględnie stałe lub skokowo stałe. Koszty bezwzględnie stałe są całkowicie niezależne od wielkości produkcji, podczas gdy koszty skokowo stałe mogą być w pewnym stopniu zależne od wielkości produkcji.
Drugą kategorią kosztów uzyskania przychodu w przedsiębiorstwach są koszty zmienne. Koszty zmienne uzależnione są wprost od wielkości produkcji. Zmniejszenie produkcji oznacza niższe koszty i analogicznie – wraz z jej wzrostem koszty zmienne rosną. Oznacza to, że w przypadku, gdy produkcja zostanie zawieszona, koszty zmienne będą wynosiły zero złotych.
Do tego rodzaju kosztów możemy zaliczyć:
- zużycie surowców,
- zakup towarów handlowych,
- zakup paliwa,
- wynagrodzenia pracowników produkcyjnych,
- płace pracowników tymczasowych lub godzinowych,
- koszty wysyłki i dostawy towarów,
- prowizje od sprzedaży dla pracowników.
Jednostkowy koszt zmienny: znaczenie i zastosowanie
Klasyfikacja kosztów zmiennych związanych z produkcją dzieli się na cztery podgrupy. Są to:
- koszty zmienne proporcjonalne – gdy wraz ze wzrostem produkcji jednakowy koszt produktu jest stały, niezależnie od skali produkcji (koszty proporcjonalne dotyczą m.in. wynagrodzenia dla pracowników, którzy pracują na akord),
- koszty zmienne progresywne – gdy koszty wzrastają wraz ze wzrostem produkcji,
- koszty zmienne degresywne – kiedy koszty maleją wraz ze wzrostem produkcji (np. gdy w przypadku większego zamówienia materiałów, ich cena staje się mniejsza ze względu na naliczony rabat),
- koszty zmienne regresywne – kiedy koszty spadają wraz ze wzrostem produkcji, ale w sposób inny niż w przypadku kosztów regresywnych.
Koszty stałe i zmienne należy prawidłowo podzielić w księgach przychodów i rozchodów w każdym przedsiębiorstwie. Podział ten wygląda następująco:
- 10 – zakup towarów handlowych i materiałów podstawowych,
- 11 – koszty uboczne zakupu,
- 12 – wynagrodzenie w gotówce i naturze,
- 13 – pozostałe wydatki.
Jak obliczyć koszty zmienne: krok po kroku
Przedsiębiorca ma realny wpływ na wysokość kosztów zmiennych, gdyż wynikają one z decyzji krótkoterminowych. Ciężko jednak w takiej sytuacji o prognozy długotrwałe. Warto na początek dowiedzieć się ile wynosi jednostkowy koszt zmienny. W tym celu należy wyliczyć przeciętny koszt zmienny. Aby to zrobić, należy wziąć pod uwagę dwie wartości, którymi są całkowite koszty zmienne (VC) i ilość wyprodukowanych jednostek (Q). Przeciętny koszt zmienny (AVC) przedsiębiorca uzyska, dzieląc koszty zmienne przez wielkość produkcji: AVC = VC / Q.
W podobny sposób można także wyliczyć całkowite koszty zmienne (VC). Wystarczy pomnożyć całkowitą liczbę wyprodukowanych jednostek (Q) przez przeciętny koszt jednostkowy (AVC): VC = Q x AVC. Koszty całkowite zmienne zmieniają się wraz z produkcją, a także są bezpośrednio powiązane ze zmiennymi czynnikami produkcji.
Koszty zmienne a koszty stałe: różnice i wpływ na działalność
Kosztami zmiennymi są wszystkie wydatki, które przedsiębiorca musi ponieść w związku z produkcją i nie wchodzą one w skład kosztów stałych. Aby prawidłowo posługiwać się kosztami stałymi i zmiennymi w podejmowaniu decyzji i planowaniu działalności firmy, niezbędna jest znajomość metod wyodrębniania kosztów stałych i zmiennych. W praktyce bowiem często trudno jest określić, czy dany koszt jest kosztem stałym, czy zmiennym.
Istnieje kilka podstawowych metod wyodrębniania kosztów stałych oraz zmiennych:
- metoda księgowa – polega ona na subiektywnym podziale kosztów na stałe i zmienne zgodnie z opinią pracownika księgowości,
- metoda inżynierska – podział wymaga oceny sposobu zużycia czynników produkcji i czasu pracy,
- metody statystyczne – wymagają obliczeń matematycznych; do najprostszych należą:
- metoda wizualna – polega na naniesieniu na układ współrzędnych wielkości produkcji (na osi X) oraz odpowiadających jej kosztów (na osi Y), a następnie poprowadzeniu przez nie linii, która pokaże tendencję kosztów do rozmiarów produkcji,
- metoda dwóch punktów – polega na wyznaczeniu punktów ekstremalnych dotyczących wielkości produkcji i odpowiadających im kosztów, czyli punktów stanowiących najwyższy i najniższy poziom kosztów we wskazanym czasie.
Odpowiednia klasyfikacja kosztów stałych i zmiennych jest istotna w każdej firmie ze względu zarówno na kwestie księgowe, jak i na decyzje podejmowane w przedsiębiorstwie. Analiza kosztów zmiennych pozwala na podejmowanie takich akcji jak planowanie i kontrola kosztów, optymalizacja decyzji związanych z produkcją, a także analiza rentowności przedsiębiorstwa.
Interesuje Cię ta tematyka? Zajrzyj na blog ALEO. Znajdziesz tam wiele ciekawych informacji.
