Emerytura pomostowa jest świadczeniem pieniężnym, które przysługuje osobie pracującej na pełen etat w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w stopniu utrudniającym pracę na dotychczasowym stanowisku. Wiąże się przede wszystkim z uprawnieniem pracownika do obniżonego wieku emerytalnego oraz uprawnieniem do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. Zasady otrzymania emerytury pomostowej reguluje ustawa z dnia 19 grudnia 2008 roku i wskazuje okoliczności, które pozwalają na jej uzyskanie.
W poniższym artykule dowiesz się między innymi:
✔ Czym jest praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze?
✔ Jakie warunki należy spełnić, aby otrzymać emeryturę pomostową?
✔ Jakie są różnice pomiędzy emeryturą pomostową a wcześniejszą emeryturą?
Czym jest Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP)?
Fundusz Emerytur Pomostowych jest państwowym funduszem, którego celem jest wypłacanie środków, tak zwanej „wcześniejszej emerytury”. Jest to szybsza forma finansowania osób, które znajdują się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego i docelowej emerytury. Warunkiem jest natomiast uprawnienie do otrzymania finansowania.
Komu przysługuje emerytura pomostowa?
Emerytura pomostowa przysługuje osobom, które wykonują prace o szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach. Tego rodzaju prace szczególnie wymagają pewnej sprawności psychofizycznej i najczęściej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości. Oznacza to, że podczas wykonywania pracy występują różnego rodzaju narażenia na czynniki ryzyka, które mogą powodować w późniejszym czasie pogorszenia stanu zdrowia, co za tym idzie - szybsze starzenie się organizmu.
Warunki te pomimo środków zabezpieczających i zastosowania środków profilaktyki technicznej w dalszym ciągu mogą wpływać na gorsze samopoczucie a nawet trwałe uszkodzenie zdrowia pracownika na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej.
Jakie prace możemy zakwalifikować do tych wykonywanych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze?
- prace fizyczne ciężkie – bezpośrednio narażające człowieka na niebezpieczeństwo podczas pracy, zwykle niezależne od niego,
- prace w szczególnych warunkach środowiska pracy – wykonywane na wysokościach, na wodzie, pod wodą lub pod ziemią,
- prace przy przetwórstwie – wydobycie materiałów zawierających azbest, węgiel, rud metali oraz różnego rodzaju prace rozbiórkowe.
Warto wiedzieć, że spis wszystkich stanowisk podlegających pod prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze znajduje się w w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku oraz w załączniku związanym z ustawą dotyczącą emerytury pomostowej. Są to między innymi prace z dziedziny: górnictwa, energetyki, hutnictwa, chemii, leśnictwa, przemysłu, rolnictwa, służby zdrowia, opieki społecznej i wielu innych.
Emerytura pomostowa - jakie warunki należy spełnić, aby ją otrzymać?
Prawo do emerytury pomostowej przysługuje w ściśle określonych przypadkach. Aby uzyskać świadczenie należy spełnić następujące warunki:
- być urodzonym po 31 grudnia 1948 r.,
- ukończyć co najmniej 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni),
- udowodnić co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
- w przypadku kobiet mieć co najmniej 20 lat lub 25 lat jeśli chodzi o mężczyzn stażu ubezpieczeniowego (okresy składkowe i nieskładkowe), z tym, że okresy nieskładkowe są zaliczane w wymiarze nie większym niż ⅓ okresów składkowych,
- wykonywać przed 1 stycznia 1999 r. oraz po 31 grudnia 2008 r. pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, która jest wskazana w przepisach,
- posiadać dokument rozwiązania umowy, ponieważ jego nieposiadanie może stanowić duże utrudnienie w postępowaniu o ustalenie prawa do otrzymania świadczenia.
Należy pamiętać, że aby otrzymać emeryturę pomostową musimy mieć zawartą umowę w pełnym wymiarze czasu pracy. Zatem wykonywanie pracy w niepełnym wymiarze, nie może stanowić podstawy do zaliczenia tego okresu do stażu pracy, uprawniającego do emerytury z tytułu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia.
Emerytura pomostowa - ile wynosi?
Emerytura pomostowa jest wypłacana z Funduszu Emerytur Pomostowych, który musi być obowiązkowo zasilany przez pracodawców zatrudniających pracowników, którzy w przyszłości mogą z niego korzystać.
Jaka jest zatem wysokość świadczenia emerytury pomostowej w 2023 roku?
Kwota świadczenia jest obliczana zawsze indywidualnie a jej wysokość jest zależna od przebiegu stosunku pracy, jego długości oraz kwoty środków zgromadzonych ze składek i kapitału początkowego. W 2022 roku najniższa emerytura pomostowa wyniosła 1338,44 zł (brutto).
Obecnie emerytura pomostowa nie może być niższa niż emerytura minimalna. Z racji waloryzacji i gwarancji podniesienia seniorom świadczeń, w bieżącym roku emerytura pomostowa powinna wynieść 1588,44 zł i jest to minimalna kwota świadczenia obowiązująca w 2023 roku.
Wymagane dokumenty - emerytura pomostowa
Procedura otrzymania emerytury pomostowej rozpoczyna się w momencie złożenia przez pracownika wniosku EPOM do odpowiedniego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, odpowiadającemu miejscu zameldowania. Pracownik jest zobowiązany dokonać tej czynności najpóźniej w miesiącu, w którym nastąpiło spełnienie warunków uprawniających do pobierania świadczenia, ale nie szybciej niż 30 dni przed spełnieniem tychże warunków. W przeciwnym wypadku ZUS może odrzucić wniosek, tym samym przyznanie świadczenia nie będzie możliwe.
Według instytucji ZUS, oprócz wniosku EPOM pracownik powinien również złożyć dokumenty, takie jak:
- informacja o okresach składkowych i nieskładkowych,
- dokumenty potwierdzające okresy m.in.: pracy/ prowadzenia działalności pozarolniczej/ służby wojskowej/ pobierania zasiłku dla bezrobotnych/ urlopu wychowawczego/ nauki w szkole wyższej,
- dokumenty potwierdzające wykonywanie pracy w warunkach szczególnych/szczególnym charakterze,
- dokumenty potwierdzające osiągane wynagrodzenie przed 1 stycznia 1999 r.,
- zaświadczenie lekarza medycyny pracy o orzeczonej niezdolności do wykonywania prac szczególnych.
Warto pamiętać, że wszelkie warunki reguluje ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych i właśnie do niej można się odnosić.
Zmiany w emeryturach pomostowych od 2023 roku
Od początku 2023 roku Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) będzie na bieżąco kontrolować wykaz stanowisk pracy wykonywanych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Pracownik będzie miał również możliwość złożenia skargi do Państwowej Inspekcji Pracy, w momencie gdy jego stanowisko nie będzie znajdować się w wykazie, tychże zawodów. W takiej sytuacji PIP zwróci się do pracodawcy o umieszczenie takiej osoby w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za które jest obowiązek opłacania składek.
Kiedy przestaje przysługiwać Ci prawo do emerytury pomostowej?
Prawo do emerytury pomostowej ustaje z dniem poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, która jest ustalona decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach. Ponadto wraz z dniem osiągnięcia przez uprawnionego wieku: 60 lat - w przypadku kobiet i 65 lat - w przypadku mężczyzn lub w przypadku nagłej śmierci.
Odmowna decyzja ZUS-u w sprawie emerytury pomostowej
Od odmownej decyzji ZUS w sprawie emerytury oczywiście można się odwołać.
Od decyzji w sprawie emerytury pomostowej przysługuje odwołanie do sądu, na zasadach określonych w art. 83 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Postępowanie rozpoczyna się na wniosek pracownika, który powinien zostać zgłoszony bezpośrednio u pracodawcy. Odwołanie od decyzji składa się zgodnie z pouczeniem do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych za pośrednictwem instytucji ZUS, bezpośrednio na adres jednostki, która wydała decyzję.
Odwołujący powinien rzeczowo wykazać zasadność swojego odwołania i przedstawić argumenty, które pomogą wpłynąć na ustalenie prawa do emerytury pomostowej. W tym celu, warto skompletować wnioski dowodowe, dzięki którym będzie możliwe wykazanie faktu świadczenia pracy na stałe i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Mogą to być współpracownicy lub pracodawca, który potwierdzi status takiej osoby. Dodatkowo pomocny może okazać się dowód w postaci dokumentów związanych z zawarciem umowy o pracę.
Emerytura wcześniejsza czy pomostowa?
Z pewnością wiele osób zadaje sobie pytanie: Czym różni się emerytura wcześniejsza od pomostowej?
Poniżej przedstawiamy podobieństwa obu tych świadczeń:
- Wiadome jest, że oba są przyznawane osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. oraz przy osiągnięciu wieku 55 lat przez kobiety i 60 lat przez mężczyzn;
- Dodatkowo należy posiadać co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn okresu składkowego i nieskładkowego;
- Jeśli chodzi o okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze to muszą one jednakowo wynosić 15 lat.
Poniższa tabela wskazuje podstawowe różnice pomiędzy emeryturą wcześniejszą a pomostową:
| Wcześniejsza emerytura | Emerytura pomostowa | |
|---|---|---|
| Czas pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze | co najmniej 15 lat przed 1 stycznia 1999 r. | co najmniej 15 lat, w tym jeden dzień przed 1 stycznia 1999 r. oraz chociaż jeden dzień po 31 grudnia 2008 r. |
| Wykaz prac - ustawy | rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. oraz ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych | rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. oraz załączniki do ustawy o emeryturach pomostowych |
| Stosunek pracy | brak obowiązku rozwiązywania stosunku pracy | obowiązek rozwiązania stosunku pracy |
| Otwarty fundusz emerytalny | należy nie przystępować do Otwartego Funduszu Emerytalnego | brak obowiązku rezygnowania z Otwartego Funduszu Emerytalnego |
