Czym jest franczyza i czy warto?

Wiele osób w życiu codziennym często słyszy słowo “franczyza”, jednak niewiele z nich wie czym tak naprawdę ona jest. Jakie są jej rodzaje? Jakie warunki trzeba spełnić, aby wziąć udział w programie franczyzowym? Czy warto “wchodzić” w program franczyzowy? Przeczytaj nasz artykuł, w którym znajdziesz odpowiedź na te i wiele innych pytań.

Z artykułu dowiesz się między innymi:
✔ czym jest franczyza,
✔ jakie są jej rodzaje,
✔ jakie są warunki franczyzy,
✔ jakie firmy działają w systemie franczyzowym,
✔ ile można zarobić na franczyzie.

Założenie własnej działalności to ogromne wyzwanie – droga od pomysłu na biznes, przez założenie firmy aż do jej rozkręcenia często nie jest usłana różami. Wielu przedsiębiorców, zamiast budować coś nowego, zastanawia się zatem nad franczyzą, która pomaga zminimalizować ryzyko porażki.

Franczyza – co to?

Franczyza to system sprzedaży towarów, usług lub technologii, oparty na współpracy między niezależnymi od siebie firmami, zwanymi franczyzodawcą i franczyzobiorcami. Franczyzodawca nadaje franczyzobiorcom prawa oraz nakłada obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją.

Na czym polega franczyza?

Współpraca opiera się o sporządzoną na piśmie umowę, w ramach której przez określony czas franczyzodawca, w zamian za pewne świadczenie finansowe, zezwala franczyzobiorcy na korzystanie z jego:
• nazwy handlowej;
• znaku towarowego lub usługowego;
• know-how, czyli pakietu poufnych, praktycznych informacji dotyczących prowadzenia danego przedsięwzięcia, które wynikają z jego doświadczenia i prób przez niego przeprowadzanych;
• metod prowadzenia działalności gospodarczej;
• wiedzy technicznej;
• systemu postępowania i innych praw własności intelektualnej lub przemysłowej.

Samo słowo “franczyza” pochodzi z języka francuskiego i oznacza to samo, co koncesja. Można zatem przyjąć, że jest to swego rodzaju wypożyczenie (leasing) między innymi nazwy i znaku towarowego danej marki w celu prowadzenia własnej działalności gospodarczej pod jej szyldem. Takie działanie z pewnością wzmacnia wizerunek danej firmy w opinii klientów.

Rodzaje franczyzy

Możemy wyróżnić cztery rodzaje franczyzy:
• franczyza dystrybucji produktu – franczyzobiorca sprzedaje produkty dostarczane przez franczyzobiorcę lub wskazanego przez niego dostawcę lub dostawców;
• franczyza koncepcji działalności – franczyzobiorca działa w ramach modelu biznesowego opracowanego przez franczyzodawcę;
• franczyza bezpośrednia – w ramach jednej umowy franczyzowej franczyzobiorca prowadzi jedną działalności w jednej lokalizacji;
• franczyza wielokrotna (masterfranczyza) – w ramach jednej umowy franczyzowej franczyzobiorca prowadzi wiele działalności na określonym terytorium.

Franczyza a franszyza

Wiele osób myli franczyzę z franszyzą – to drugie pojęcie pochodzi z rynku ubezpieczeń. Termin ten odnosi się do warunków ubezpieczenia, a oznacza ograniczenie odpowiedzialności ubezpieczającego. Występuje w dwóch postaciach:
• franszyza integralna – określona w umowie minimalna wartość szkody, za którą zakład ubezpieczeń nie odpowiada;
• franszyza redukcyjna – oznaczająca, że z każdego odszkodowania zostranie potrącona określona kwota, bez względu na jego wysokość.

Warunki franczyzy

Inicjatorem sieci franczyzowej jest franczyzodawca. Sama sieć składa się z niego samego oraz indywidualnych franczyzobiorców, dla których jest swego rodzaju opiekunem.

Warunki franczyzy, a więc prawa i obowiązki obydwu stron rozpoczynających współpracę, powinny być określone w umowie franczyzowej. Taka umowa zaliczana jest przez Kodeks cywilny do tak zwanych umów nienazwanych, które nie są bezpośrednio regulowane przez Kodeks cywilny. Stosunki prawne regulowane przez umowę franchisingu są zatem określane w sposób dowolny i odpowiadający stronom, ale jej treść nie może naruszać żadnych przepisów prawa.

Franczyzodawca powinien:
• być właścicielem lub mieć tytuł prawny do korzystania z nazwy handlowej sieci, znaku towarowego lub innych wyróżniających ją oznaczeń;
• zapewnić franczyzobiorcy szkolenie wstępne i wsparcie handlowe oraz techniczne przez cały okres obowiązywania umowy.

Do zadań franczyzobiorcy należy:
• udostępniać franczyzodawcy weryfikowalne dane operacyjne oraz sprawozdania finansowe, niezbędne do efektywnego zarządzania siecią franczyzową;
• na prośbę franczyzodawcy udostępnić mu i jego przedstawicielom dostęp do swoich pomieszczeń i dokumentacji;
• zachowanie poufności informacji o know-how udostępnionych mu przez franczyzodawcę, zarówno w trakcie obowiązywania umowy, jak i po jej wygaśnięciu.

Obydwie strony z kolei powinny:
• postępować uczciwie we wzajemnych stosunkach;
• rozwiązywać skargi i spory w dobrej wierze, poprzez rozmowy i negocjacje.

Umowa franczyzowa

Umowa franczyzowa musi zostać sporządzona w formie pisemnej, zgodna z prawem krajowym i prawem wspólnot europejskich. Powinna precyzyjnie określać prawa i obowiązki stron oraz wszystkie inne warunki współpracy, a więc:
• uprawnienia i obowiązki franczyzodawcy i franczyzobiorcy;
• towary lub usługi, które mają być dostarczane franczyzobiorcy;
• warunki płatności przez franczyzobiorcę;
• okres obowiązywania umowy;
• postanowienia dotyczące rozwiązania umowy;
• warunki, na jakich może dojść do przedłużenia umowy;
• warunki, na jakich franczyzobiorca może sprzedać lub przenieść tytuł prawny do działalności franczyzowej oraz ewentualne prawa pierwokupu franczyzodawcy w tym zakresie;
• postanowienia dotyczące korzystania przez franczyzobiorcę z nazwy handlowej, znaku towarowego i usługowego franczyzodawcy, oznaczenia sklepu, logo lub innych wyróżniających go oznaczeń;
• prawo franczyzodawcy do adaptowania systemu franczyzowego do nowych lub zmienionych metod prowadzenia działalności;
• postanowienia regulujące kwestię zwrotu wszelkich środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, należących do franczyzodawcy lub do innej osoby (w przypadku rozwiązania umowy franczyzowej).

Przykład umowy franczyzowej, przygotowany przez portal wieszjak.pl znajduje się pod adresem

Przykłady franczyzy w Polsce

Swój system franczyzowy prowadzą największe na świecie firmy, głównie działające w branży gastronomicznej. Poniżej przedstawiamy trzy przykłady sieci franczyzy na rodzimym rynku.

Carrefour Express

W Polsce pod koniec 2019 roku działało ponad 650 sklepów osiedlowych prowadzonych, przez franczyzobiorców Carrefour Polska. W samym roku 2019 otwartych zostało ponad 100 nowych sklepów na terenie całej Polski. W ciągu dwóch pierwszych miesięcy 2020 roku Carrefour otworzył 4 sklepy franczyzowe w Warszawie, a 10 w całej Polsce.

Żabka Polska

W 2019 roku Żabka Polska otworzyła 650 nowych sklepów, w tym nowe sklepy w 36 miejscowościach, w których dotąd ich nie było. Pojawiły się też nowe sklepy Żabki między innymi w warszawskim metrze, na krakowskim i wrocławskim Rynku Głównym, a także na wielu dworcach kolejowych i przejściach podziemnych. Pod koniec roku liczba współpracujących w sieci franczyzobiorców osiągnęła pułap 4200 firm. Zainwestowano również w aplikację mobilną dla franczyzobiorców, dzięki której możliwe jest zdalne zarządzanie sklepem.

McDonald’s

Jest to co prawda jedna z najdroższych franczyz, ale chętnych na podjęcie współpracy franczyzowej nie brakuje chociażby ze względu na fakt, że jest to marka znana chyba każdemu człowiekowi, a ruch w restauracjach McDonald’s jest ogromny (szacuje się, że restauracje zrzeszone w sieci odwiedza codziennie około pół miliona gości). W Polsce działa łącznie 428 restauracji w ponad 150 miastach. Zatrudnionych w nich jest ponad 25 tysięcy pracowników.

Jak znaleźć odpowiednią franczyzę?

Reklam franczyz szukać można dosłownie wszędzie: w gazetach, radiu, telewizji, na stronach internetowych, ale także w katalogach franczyzowych czy na targach franczyzodawców. Oczywiście warto również zasięgnąć opinii wśród już działających franczyzobiorców, którzy mają doświadczenie współpracy w ramach systemu franczyzowego i podpowiedzą, na co zwrócić uwagę oraz czym kierować się przy dokonywaniu wyboru.

Rzetelnych franczyzodawców skupia Polska Organizacja Franczyzodawców – jej członkowie przestrzegają obowiązującego w całej Europie Kodeksu Etyki Udzielania Franczyzy.

Przed podjęciem decyzji o przystąpieniu do danego systemu franczyzowego zbadaj rynek i również na podstawie tej analizy podejmuj decyzję o wejściu w dany system franczyzowy. Jak taką analizę przeprowadzić:

1. Określ grupę docelowych klientów. Zastanów się nad tym, kto będzie nabywcą sprzedawanych przez Ciebie produktów lub usług.
2. Zbadaj wielkość i dynamikę danego segmentu rynku. W jakim stanie znajduje się dana branża: czy przeżywa gwałtowny rozwój, jest w stagnacji a może upada?
3. Pamiętaj o tym, że franczyzodawca ma określone wytyczne dotyczące miejsca powstania firmy franczyzobiorcy.
4. Oceń swoje możliwości finansowe.

Franczyza – wady i zalety

Przy podejmowaniu każdej decyzji życiowej warto zastanowić się nad zaletami i wadami każdej z dostępnych opcji. Tak samo jest przy wyborze sposobu prowadzenia działalności i ewentualnej decyzji o wejściu do systemu franczyzowego. Poniżej spisaliśmy najważniejsz “za” i “przeciw” omawianego tematu franczyzy.

Czy franczyza się opłaca?

Ile można zarobić na franczyzie? To oczywiście zależy od warunków panujących w danej sieci. Na przykład, Żabka kusi potencjalnych przyszłych współpracowników wyjątkowo dobrymi warunkami umów: gwarancją minimum 12-tysięcznego miesięcznego przychodu netto oraz szansą na kwotę wyższą o 3 tysiące złotych przez pierwsze trzy miesiące.

Mimo pracy “na cudzym garnuszku” to franczyzobiorca kieruje swoją firmą i jej sukces zależy w zasadzie tylko od niego – jeśli przyłoży się do prowadzenia firmy, po pewnym czasie na pewno zacznie zarabiać. Jednak każdy start biznesu jest trudny i trzeba liczyć się z dużymi wydatkami początkowymi.